De pastor heeft een ziel.
André Zegveld, Worden wat God is. mensen op het spoor van God brengen
Tielt, Lannoo, 2009,189 p. ISBN 978 902098269 5
In het huidige kerkelijke landschap lijken technische termen en managementprincipes de boventoon te voeren. Er staat veel op het spel en de kerkelijke organisatie gaat in de meeste bisdommen flink op de schop. Er wordt geprobeerd om met beperkte mensen en middelen de opdracht van de kerk waar te maken om het evangelie als bron van geluk en inspiratie voor mensen bereikbaar en toegankelijk te houden.
In deze complexe realiteit waar pastorale beroepskrachten mee geconfronteerd worden, biedt het recent verschenen boek van André Zegveld, 'Worden wat God is. Mensen op het spoor van God brengen' een verfrissende benadering. Zegveld gaat op zoek naar de ziel van de pastor en biedt aanknopingspunten om diens spiritualiteit te verdiepen en inhoud te geven. Van de pastorale beroepskracht wordt immers veel gevraagd en als men niet voldoende oplet, worden de verkeerde zaken van de pastor gevraagd. Die verkeerde vraag kan komen van de parochianen in het algemeen, van bestuursleden en andere vrijwilligers, maar ook van de kerkelijke leiding. De pastor speelt bij projecten van kerkopbouw - daar moet kerkelijke reorganisatie uiteindelijk toe leiden - een doorslaggevende rol, maar het is wezenlijk dat de pastor daarbij op zijn pastorale en spirituele competenties wordt aangesproken.
Wat is pastoraat en wat is spiritualiteit? Zegveld neemt de lezer mee langs thema's die in de katholieke traditie bekend zijn en die de bouwstenen vormen van deze twee centrale begrippen. Thema's als contemplatie, gebed, eucharistie, priesterschap, sacrament en erfzonde, komen in helder afgebakende hoofdstukken aan bod. Zegveld definieert spiritualiteit als "de methodische en volgehouden toeleg om zo met je leven om te gaan dat jouw menszijn erin tevoorschijn komt, maar dan ongerept, onaangetast, in pure staat van genade, het leven in jou dat God is" (p.29).
De rode draad van het boek vormt de uitspraak van Paulus: "In Hem leven we, bewegen we, zijn we." (Toespraak op de Areopaag, Hand. 17,28). Dit komt in ieder hoofdstuk terug en Zegveld maakt duidelijk dat het de opdracht voor de pastor is om in ieder mensenleven te onthullen op welke wijze deze aanwezigheid ervaren kan worden en hoe deze bereflecteerd en gecommuniceerd kan worden. Hij benadrukt de spirituele kant van de mens en verwoordt dit in navolging van Augustinus als een verlangen naar wat de mens ontbreekt (p.14). Wanneer pastoraat op die manier wordt omschreven, wordt de pastor een mystagoog: hij staat de mensen bij in het ontdekken en verwoorden van het geheim in hun eigen leven. De kerkelijke taken van de pastor, liturgie, catechese, diaconie en gemeenschapsopbouw hebben dit als gemeenschappelijke doelstelling (p.38), gedragen door een grondhouding van belangeloosheid en zuiverheid: zonder bijbedoelingen (vgl. Mt 5,8). De ondergrond van pastoraat als mystagogie is de drievoudige aandacht voor gebed, Schrift en de mensen (p.100).
Komt de pastor voldoende toe aan de ontwikkeling en verdieping van de eigen spiritualiteit? Is er niet te veel instrumentele spiritualiteit die slechts benut wordt wanneer de pastor hierop door pastoranten wordt aangesproken? Zegveld gaat te rade bij Benedictus om concrete elementen voor een pastorale grondhouding aan te reiken. Deze elementen zijn: luisteren, evenwicht, eerbied, gebed en ritme (p.62-65). Deze elementen helpen de pastor 'erbij te blijven' en zo de aanwezigheid van God te ontdekken waar Hij niet zelf verschijnt maar waar sacramentele tekens naar Hem verwijzen.
Waarom is de kerk voor dit proces nodig? De taak van de kerk is contemplatie, visie, zien en verkondigen. Het is een belofte die de kerk verkondigt. Zegveld stelt vast dat de kerk zelf deze belofte niet altijd waarmaakt en dat is een pijnlijke ervaring, zeker voor de pastor die vanuit de kerk leeft. Maar de pastor dient in dat verschil te leven en teken van de contingentie van de kerk te zijn.
Het boek is een zeer geschikte aanleiding om de eigen spiritualiteit te verdiepen en is zowel bruikbaar voor individuele lezing en een persoonlijke retraite als voor een bespreking in een Pastoraal Team. Langs deze weg wordt de pastorale beroepskracht een welkom hulpmiddel aangeboden om niet in een managersrol te vervallen, maar om spirituele leiding te nemen bij veranderingsprocessen en steeds het zoeken van de mens centraal te stellen in het pastorale werk.
(verschenen in rkk.nl, informatieblad van de kerkprovincie)