LogoAdVanDerHelm
Johannes 
 Willebrands - Een leven in gesprek
Anton Stolwijk - Buiten dienst
eenvoud is goud
worden wat god is

Biografie van een oecumenische zielenherder

Johannes   Willebrands - Een leven in gesprek De naoorlogse periode van de katholieke kerk heeft grote veranderingen laten zien. Leven en werken van kardinaal Johannes (Jo) Willebrands weerspiegelen deze ontwikkelingen. Opgegroeid in een klassiek katholiek emancipatie katholicisme van West Friesland volgde de toekomstige kardinaal zijn filosofische en theologische opleidingen in het seminarie in Warmond. Zijn eerste pastorale ervaringen in Amsterdam maakten hem gevoelig voor ontmoetingen met vertegenwoordigers van andere kerken. Ze brachten hem op een ander idee van katholiek-kerkelijke identiteit.

In zijn functie aan het Filosoficum van het seminarie Warmond ontplooide hij zijn theologische en filosofische denken. Hij raakte al snel betrokken bij de katholieke oecumenische beweging die zich omvormde van een apologetische (dwz het katholiek geloof verdedigende) vereniging naar de nieuwe Willibrordvereniging die zich inzette voor kennismaking en dialoog met andere christelijke kerken. Tijdens het Tweede Vaticaans concilie werd hij aangesteld als lid van het nieuw opgerichte secretariaat voor de eenheid. Aanvankelijk had deze instelling de opdracht om de uitgenodigde waarnemers van andere kerken te begeleiden. Het groeide onder leiding van de Duitse kardinaal Bea uit tot een blijvende Pauselijke Raad voor de eenheid. Een hoogtepunt van het concilie waar Jo Willerbrands een centrale rol speelde was de wederzijdse opheffing van de banvloek tussen de orthodoxe kerk en de katholieke kerk.

De vorig jaar verschenen biografie van de hand van Karim Schelkens beschrijft deze wervelende en turbulente tijd, inclusief de zeer interessante achtergronden. We lezen de discussies achter de schermen en de wereldreizen van de latere kardinaal, onvermoeibaar in het leggen van contacten en het versterken van relaties. Ook de periode van de kardinaal als aartsbisschop van Utrecht wordt helder beschreven. Voor ieder die de ontwikkelingen van de katholieke kerk voor, tijdens en na het concilie wil begrijpen, is dit boek onmisbare lectuur.

Karim Schelkens, Johannes Willebrands. Een leven in gesprek, Amsterdam, Boom, 2020, 607 p., ISBN 978 9024 43168 7

Parochianen en het afscheid van hun kerkgebouw

Anton Stolwijk - Buiten dienst Anton Stolwijk, katholiek opgevoed maar inmiddels zonder kerkelijke binding, trekt een jaar voor de sluiting op met de vrijwilligers van de Josephkerk in Almaar. Het kerkgebouw wordt gesloten. Er is een andere bestemming voor gevonden: het gebouw wordt geschikt gemaakt voor een negental dure appartementen.

Het boek is een onbevangen en open beschrijving van een bescheiden geloofsgemeenschap waarvan de leden zeer verschillend met hun geloof omgaan. Sommigen kijken nostalgisch terug naar het verleden, al verlangt niemand terug naar die wereld. Anderen vinden in de parochie een sociaal netwerk, terwijl weer andere vrijwilligers getuigen van een intrinsieke gelovige gedrevenheid. Er zijn er ook die van een geloofsbeleving getuigen zonder enige aansluiting bij de Nederlandse context: dat kan blijkbaar ook een veilige uitvlucht uit de realiteit zijn.

Het is een soms onbarmhartige spiegel die getoond wordt, inclusief de herkenbare luchtjes die aan gebouwen kleven en de treurige uitstraling die kerkgebouwen kunnen hebben. Toch roepen veel van de mensen sympathie op bij de auteur die in een zeer kerkelijk betrokken gezin is opgevoed. De titels van de boeken uit de bibliotheek van zijn vader getuigen van een levenslange theologische en gelovige interesse in de katholieke kerk.

De auteur getroost zich veel moeite om interviews en gesprekken met betrokkenen te houden: hij fietst op bedevaart naar Heiloo, hij reist naar Vogelenzang om de secretaris van het bisdom te spreken, hij spreekt met een gepensioneerde religieuze onderwijsbroeder en een emeritus pastoor. Tussen de vele blijken van kleingeestigheid zijn er parels van diepe wijsheden.

Het buitenperspectief van de auteur verheldert om kerkelijk betrokken gelovigen bewust te maken van de indruk die de concrete kerkelijke gemeenschap op buitenstaanders maakt. Het geeft te denken en bevestigt bij mij de gedachte dat we ons te weinig rekenschap geven van de vragen die bij buitenstaanders leven. Buitenstaanders die ondanks de problemen van de katholieke kerk van het verleden, welwillende toeschouwers kunnen zijn. Nemen we hun vragen en interesse serieus?

De vraag die voor de auteur open blijft, is die naar de betekenis van geloven. In sommige gesprekken komt deze vraag zijdelings ter sprake, soms wordt die aangeraakt, maar nooit serieus uitgediept. Het is een mooie vraag waar de lezer zelf verder mee kan. Aan kerkelijke gelovigen de uitdaging om serieus op die vraag in te gaan. Wat bekent geloven voor mijzelf en hoe kan ik daar met anderen op een vruchtbare manier over spreken?

Anton Stolwijk, Buiten dienst, toen God kleiner ging wonen en ik meekeek. Uitgeverij De Geus, 2021, 304 p. ISBN 978 90 445 4232 5

  • 1
  • 2