Mark Rutte bezoekt de HGK in de Sint Jacobuskerk
 |
 |
 |
Alle foto's in dit artikel vallen onder het copyright van Nia Palli
Op woensdag in de Goede of Stille Week bezocht minister president Mark Rutte de Haagse Gemeenschap van Kerken. Hij wilde horen hoe het met de mensen van de kerken gaat. Hij wilde ons een hart onder de riem steken en ook horen welke problemen we tegen komen. Na een korte meditatie in de Sint Jacobuskerk, waarbij de minister president een kaarsje opstak en een moment in stilte verzonken was, kreeg hij een korte uitleg van het kerkgebouw.
In de pastorie van de kerk ontmoette hij ds Christine Welschen van de EBG die vertelde van de angst en stress die de maatregelen bij haar gemeenteleden oproepen. Zij verspreidt dagelijks een audioboodschap aan haar gemeenteleden. Pastoraal werker Duncan Wielzen van de RK parochie Vier Evangelisten (Den Haag Zuid) vertelde van het gebrek aan contact bij uitvaarten: soms wordt de parochie niet geïnformeerd over een overlijden en kan daardoor niet haar troost en pastoraat aanbieden. Hij vertelde ook van prachtige initiatieven van parochianen die elkaar helpen en van jongeren die zich inzetten. Er komt veel nieuwe energie vrij.
Diaconaal werker Esther Israel van de Lucaskerk (Schilderswijk) vroeg aandacht voor de Voedselbank, waar aanvankelijk het aantal aanvragen scherp toenam doordat veel mensen een deel van hun inkomen kwijt raakten als gevolg van het verlies van aanvullende baantjes. Zij vertelde ook van het initiatief om hangjongeren in te schakelen bij het rondbrengen van voedselpakketten: zij krijgen daarvoor een certificaat en kunnen dit op hun cv plaatsen. Ayoub Thomas vertegenwoordigt de migrantenkerken in de HGK. Hij vertelde van de sociale kwetsbaarheid van migranten die al veel hebben meegemaakt. De huidige crisis heeft een extra grote impact op hen. Bij deze kerken speelt ook een financieel probleem. Zij hebben geen eigen kerkgebouwen en wel vaak huurovereenkomsten. Door het wegvallen van collecte-inkomsten, kan er een probleem ontstaan bij het betalen van de huur.
Pastoor Dolf Langerhuizen van de parochie Maria Sterre der Zee vroeg aandacht voor de beperking van de toegang van pastores tot verpleeghuizen en zorginstellingen. Wel ziet hij veel extra inzet van mensen die voor elkaar zorgen. Margriet Quarles van Ufford, secretaris van de HGK, maakte de minister president deelgenoot van haar zorgen dat de mensen, de samenleving en ook de kerken zich teveel met zichzelf bezig houden. De problematiek van de vluchtelingen in Griekenland, het Midden Oosten, de problemen in Israël – zij refereerde aan haar verblijf als waarnemer in Israël en de Palestijnse gebieden – en de armoede problemen in Afrika dreigen buiten beeld te raken. Een kerk die die geen oog heeft voor de bredere situatie in de wereld en de noden die daar aan de orde zijn, kan geen kerk meer zijn. Zoals de voorzitter meldde bij zijn inleiding: de muren van de kerk zijn doorlaatbaar: in de vieringen die in kerken worden gehouden, klinkt de roep van de wereld en blijven de gezichten van de mensen in de wereld zichtbaar, vooral van hen die in nood zijn. Hij gelooft niet dat deze periode een straf van God is, een gedachte die pastores nogal eens horen, maar dat deze omstandigheden, die de kwetsbaarheid van de mens onderstrepen, de mens uitnodigen om bij zichzelf te rade te gaan: wat maakt mijn leven nu zinvol? In een ‘doenerige’ samenleving lijkt het leven pas zin te hebben wanneer je actief bent en van alles kunt doen en uitgaan en reizen, terwijl het ‘zijn’ zelf vergeten wordt. Dat bestaan, dat ‘zijn’, wordt nogal eens overgeslagen. Wellicht dat deze periode ons meer bewust maakt van de kostbaarheid van mensenlevens waar hard voor geknokt wordt en van de menselijke relaties, en laten wij deze bouwstenen dan meenemen naar de toekomst.
‘s Middags werd het bezoek aan de kerken vermeld in het kamerdebat over Corona.
De volledige tekst staat op www.oecumenedenhaag.nl
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
||
Bezoek Haagse Gemeenschap van Kerken aan Duindorp, Scheveningen
Zondag 22 december heeft een delegatie van het bestuur van de HGK de kerstzangdienst van de Prinses Julianakerk in Duindorp bezocht. Ook een vertegenwoordiger van de CU/SGP gemeenteraadsfractie was aanwezig, mevrouw Judith Klokkenburg. De aanleiding was de onrust die de laatste weken in de wijken Duindorp en Scheveningen en andere stadsdelen merkbaar was. Het aflasten van de vreugdevuren op het strand leidt tot frustratie en onrust.
Na afloop van de dienst was er een gesprek met ds Thijs en enkele gemeenteleden. Zij benadrukken dat er bij de bewoners in de wijk een grote saamhorigheid is. Mensen kennen elkaar en steunen elkaar. De onrust die is ontstaan en waarover uitgebreid bericht is, weerspiegelt niet de hele werkelijkheid. Er is meer aan de hand dan alleen onrust vanwege de jaarwisseling. De sociale problematiek is dieper geworteld en die speelt op de achtergrond een grote rol. Oplossingen kunnen niet gevonden worden indien deze problematiek niet meegenomen wordt.
De onrust van de afgelopen weken heeft echter wel geleid tot het aflasten van enkele evenementen en mensen durven ’s avonds niet altijd de straat op. Toch zijn er vele goede krachten werkzaam in deze stadsdelen en zijn er veel mensen, vanuit de kerken en vanuit andere instellingen, die een bijdrage willen leveren aan een feestelijke en gezellige jaarwisseling voor iedereen. Dat vraagt luistervaardigheid en luisterbereidheid van alle kanten.
Als Haagse Gemeenschap van Kerken wensen we alle inwoners van de stad en met name de bewoners van Duindorp en Scheveningen vredige kerstdagen en een rustige jaarwisseling. We spreken de wens uit dat gesprekken tussen inwoners en de gemeente Den Haag tot een bevredigende invulling van de festiviteiten van de jaarwisseling leiden. Als HGK zoeken we naar kanalen om indien nodig een bemiddelende rol te spelen.
Ad van der Helm, voorzitter
Den Haag, 23 december 2019
De heraut
Gisteren werd er in Rome door Paus Franciscus een tentoonstelling geopend: Calligraphy for Dialogue: promoting the culture of Peace through culture and Art. Dit was in de pauselijke universiteit van het Lateraan. Het was de afsluiting van een studiedag met allerlei religieuze leiders over de dialoog tot vrede. Zij sloten gisteren in Rome een pact om op te voeden tot vrede, The Global Educational Pact. Nu zijn er in de wereld verschillende soorten leiders. Er zijn er die verdelen, en er zijn er die samenbrengen. Degenen die gisteren samen met de paus in Rome verzameld waren, zijn herauten die vrede dichterbij brengen. Zij bouwen de humaniteit verder uit want de vrede is een onmisbare voorwaarde tot humaniteit, maar evenzeer een vrucht van humaniteit.
De twee boodschappers van het Bahá’i-geloof, tweelingmanifestaties, hebben een boodschap voor de mensheid die geroepen is tot samenwerking. Die samenwerking is dringend nodig in een samenleving die uiteen dreigt te vallen doordat sociale en religieuze netwerken verbrokkelen. Net zoals voor de religieuze leiders die gisteren in Rome bijeen waren, is voor herauten van de Bahá’i samenwerking het fundament van geloof: religie als binding, cohesie, samenhang en gemeenschappelijke verantwoordelijkheid.
Het sociale netwerk is in onze moderne samenwerking kwetsbaar omdat traditionele verbanden minder vast zijn. We zien dat op microniveau waar gezinnen en families los zand zijn geworden, uit elkaar vallen en waar veel conflicten zijn. Dat maakt het voor opgroeiende kinderen niet eenvoudig om hun weg te vinden. Op wie kunnen zij echt bouwen? Daarnaast zien we het op mesoniveau in de samenleving als geheel, waar sociale netwerken onder druk staan doordat mensen steeds meer worden aangesproken om hun autonomie en zelfredzaamheid vorm te geven; de vraag is welke verantwoordelijkheid daar tegenover staat? Is “samenredzaamheid” niet een krachtiger en barmhartiger benadering dan zelfredzaamheid?
Religieuze netwerken staan onder druk omdat men in de secularisering van structuren mensen los wil maken van hun religieuze verbanden. Mensen willen niet met religieuze opvattingen lastig gevallen worden. Er is minder vertrouwen in religieuze autoriteiten, misschien zelfs wantrouwen, omdat gemeend wordt – ten onrechte – dat daardoor de menselijke autonomie wordt aangetast. In deze wereld zijn herauten bakens van licht en bronnen van cohesie.
Zoals het Bahái’i-geloof is ook het christendom begonnen met een mens, een concrete persoon, Jezus van Nazareth die in de Rabbijnse traditie van het Jodendom als leraar rondtrok en leerlingen om zich heen verzamelde. Het bijzondere van deze Rabbi was dat zijn persoon samenviel met zijn boodschap. Hij sprak van het Koninkrijk Gods, een rijk waar Gods vrede en gerechtigheid zouden regeren. Daar waar Hij kwam werd dat Rijk zichtbaar. Door de tekenen die Hij stelde – het woord teken is in het Johannes evangelie zowel teken als de werkelijkheid die betekend wordt – werd dat Koninkrijk zichtbaar. Bij die tekenen denken we aan genezingen en wonderen, maar het ultieme teken is zijn kruisdood. In Hem herkennen christenen God zelf. Het paradoxale van deze heraut is dat Hij ten onder is gegaan en in de steek werd gelaten door zijn leerlingen. Met zijn dood leek er een einde te zijn gekomen aan zijn leven en aan zijn leer. Deze heraut is echter tot leven gewekt en Hij heeft zijn leerlingen uitgezonden als herauten vervuld van zijn heilige Geest.
Dat betekent dat zijn leerlingen ook geroepen zijn heraut te worden. Dat is niet alleen maar een boodschap brengen aan de wereld, maar zelf evenzeer een boodschap zijn, in de manier van leven, in eigen persoonlijke beslissingen. De leerling is geroepen om gelijkvormig te worden aan de heraut zelf, Christus. Daartoe ontvangt hij het woord van deze heraut, en ook de sacramenten, tekenen van liefde.
Laten we elkaar daarom helpen om heraut van de vrede te zijn. Wellicht is het een idee om een interreligieuze tentoonstelling van opvoeding tot vrede bij ons gestalte te geven, zoals in Rome de tentoonstelling Calligraphy for Dialogue mensen van allerlei tradities en overtuigingen verbindt. Dat lukt door kunst misschien beter dan door discussie en debat. Misschien een idee voor Den Haag?
Dank voor uw aandacht!
Ad van der Helm, voorzitter HGK, Den Haag, 1 november 2019
Toespraak bij diplomauitreiking kerkelijk recht in Leuven
Congratulations,
dear students, with your diploma’s in Canon law and in Society, law and religion. I want to congratulate all students with the results of your efforts. Even failing will help you to proceed and stimulate to excel the next time even more!
As staff of this faculty we are very pleased with the results and that we can hand out these diploma’s, not only because the faculty exists because of you and we can show off with these results to our beloved university of KULeuven, but also because of the qualities that you have shown the years of your studies and the contribution you deliver to our esteemed discipline of canon law.
The students of our faculty spread throughout the world like a wildfire! You have heard the places the students come from: twelve different nationalities and four continents. This will not change the world right away. But there will be crucial moments when canon lawyers have to be vigilant and defend the values supported by canon law. These decisive moments canon lawyers can make the difference, they wíll make the difference.
We wish that your contribution to the modern world will be threefold:
1 That as canon lawyers you remind the church that justice and mercy belong together and that the inspiration of administrators in the church should go beyond positive law. You will open up the treasures of the canon law tradition and reveal the scriptural and evangelical inspiration that is still present in this rich tradition of canonists searching for this evangelical balance between justice and mercy. The renewal of the church brought about by pope Francis needs a proper canon law basis. I don’t have the impression that the Holy Father is very fond of canonists, though our meeting with him in March this year was most cordial. We are called to provide the ecclesia semper reformanda with the proper canon law sources and instruments, faithful to the gospel. 2 That as canon lawyers you remind the church that she can act as an authentic instrument of charity and mercy. Canon lawyers may show that for the development of a just ecclesial communion our tradition provides for the values that can help to provide a just society: solidarity as an instrument for a leadership that remains united with the common people, collegiality and synodality that support strong leadership that is not monarchical but imbedded in the administrative and consultative organs in the church.
3 Canon lawyers also have a calling in the secular society. There people are searching for new sources of inspiration. The lack of shared values makes our society, especially the Western society a fragmented and individualistic society. This society needs protocols and contracts. Lacking a common vision on how to live together, canon lawyers might show how a communion, a living together of human beings can respect individual autonomy in balance with the necessary solidarity. Creating a bond of friendship among his disciples on the last day of his earthly life, Christ gave us the commandment to love one another. We know how frail we are, but we do not forget this commandment, and find the proper ways to restore this friendship in our community even after horrible crises that we might experience.
These are some assignments with which you proceed in your life. We bid you God’s blessing.
Never forget our university and especially never forget our beloved discipline of canon law.
Prof dr Ad van der Helm, Leuven, september 13th, 2019
Toelichting op de zegening van de boormachine en het beeld van de H. Barbara
Rotterdamse baan, vrijdag 12 januari 2018
Zegening: eerbied, dankbaarheid…
Zegening betekent dank zeggen aan God en het inroepen van zijn nabijheid. We danken God voor de schepping en de wereld waarin we leven. Dat we in de wereld actief zijn en met eerbied aan de slag gaan met de schepping om die in te richten voor het welzijn van mensen, betekent niet dat we eigenaar van de wereld zijn. Gelovige mensen spreken uit dat de wereld ons toevertrouwd is en dat we verantwoordelijkheid dragen om deze goed in te richten voor het welzijn van mensen en voor het welzijn van onze kinderen. Paus Franciscus schrijft in zijn ecologische encycliek Laudato Si’ (2015): “Natuur wordt vaak verstaan als een systeem dat men analyseert, begrijpt en beheert, maar schepping kan ook alleen worden begrepen als een geschenk dat voortkomt uit de geopende hand van de Vader van allen, als een werkelijkheid die wordt verlicht door de liefde die ons samenroept tot een universele gemeenschap. (…) Gods liefde is de fundamentele reden van heel de schepping: “Want alles wat bestaat hebt Gij lief.” (Wijsheid 11, 24). Zo is ieder schepsel onderwerp van de tederheid van de Vader, die het een plaats in de wereld toewijst.” (LS 76-77)
 |
 |
…en Gods nabijheid
We vragen Gods nabijheid bij alle werkzaamheden die we verrichten. Dat is geen verzekering tegen ongelukken, omdat deze in ons menselijk bestaan kunnen gebeuren, maar het besef dat we als mensen in Gods hand zijn en bestemd om ooit te verblijven in zijn liefde, geeft vertrouwen en vrede. Dit vertrouwen helpt ons om toegewijd en daadkrachtig onze taken uit te voeren.
Geloven en vertrouwen
Het verzoek om de boormachine te zegenen en onder de voorspraak van de H. Barbara te plaatsen is vooral ingegeven door het geloof van vele werkers die daadwerkelijk de tunnel ingaan om hun werkzaamheden te verrichten. Zij beseffen de kwetsbaarheid van de mens die de aarde binnentreedt en zij willen met de zegening ook hun bescheidenheid uitspreken jegens de kracht van Gods schepping, zij willen hun dankbaarheid uiten omdat zij de talenten hebben om deze werkzaamheden te verrichten. Dit gelovig vertrouwen mag voor allen die boven de grond werken en voor allen die deze geloofsovertuiging voor hun persoonlijke leven delen, een inspiratiebron zijn om dankbaar en met eerbied in het leven te staan.
H. Barbara
Het leven van de H.Barbara (gestorven rond 306) is met vele legenden omgeven (www.heiligen.net). Deze verhalen vertellen van een krachtig geloof. Dat een vrouw al eeuwen lang een inspiratiebron is voor mensen in de christelijke traditie blijft een opmerkelijk gegeven, al zijn er vele gelovige vrouwen die in de loop van de eeuwen katholieken geïnspireerd hebben. Barbara was een jonge vrouw die door haar vader tegen verkeerde invloeden beschermd werd. Hij bouwde daarom een toren en zocht voor haar een geschikte bruidegom. Barbara was echter bekeerd tot het christendom en gaf niets om de voorgestelde ongelovige heren die haar gepresenteerd werden. Zij liet in de toren drie ramen aanbrengen die verwezen naar de H. Drie-eenheid, Vader, Zoon en heilige Geest om de mensheid te verlichten. Haar vader was woedend en wilde haar vermoorden maar de berg waar zij stond, slokte haar ter bescherming op. Elders verscheen zij weer in een weideveld waar herders haar probeerden te verbergen voor haar vader die haar op het spoor was gekomen. Uiteindelijk werd Barbara na gruwelijke folteringen vermoord en werd zij door Christus in de hemel opgenomen.
Symbolen die bij de zegening een rol spelen:
- het kruisteken: “in de Naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest”: de drievoudige Godsnaam die in het christendom de werkzame aanwezigheid van God presenteert: God de Vader als Schepper, God de Zoon als Verlosser, God de heilige Geest als voltooier. Het kruisteken verwijst naar de dood en de verrijzenis van Christus. Door de dood heen heeft de Vader zijn Zoon nieuw leven gegeven en vervuld van de Geest.
- doopwater: door de doop krijgen mensen deel aan de belofte van eeuwig leven doordat zij ondergedompeld worden in het water ten leven en Christus hem bevrijdt van de macht van de dood. Hun leven wordt voortaan bepaald door de liefde en niet meer door het kwaad. Als bij een zegening wijwater gebruikt wordt, verwijst dit naar dit doopsel: vanuit deze gelovige houding willen we leven en werken, willen gelovigen mensen hun leven in het licht van de Liefde van Christus plaatsen.
- rood als liturgische kleur. De priester draagt een rode stola (de rode band over zijn liturgische kleding, zwarte toog en witte superplie) omdat die verwijst naar de marteldood van de H. Barbara en evenzeer naar de Liefde die de inspiratiebron voor martelaren is om hun leven voor hun geloof te geven. Het verwijst ook naar Christus die zijn leven heeft gegeven uit liefde voor de mensheid. Liefde is sterker dan de dood.
Wat gebeurt er:
kruisteken en welkomstwoord
bijbelpassage: psalm 127
gebed
zegening van de beeltenis van de H. Barbara, met gedicht
plaatsing van de beeltenis van de H. Barbara
zegening van de boormachine
zegening van de mensen
afsluitend gebed en zegen door de priester
Gedicht ter ere van H. Barbara
De delver zwoegt in stof en puin,
maar dan knielt ook in ‘s hemels tuin
Sint Barbara om te bidden.
Terwijl de koollaag scheurt en breekt,
is zij het die voor de delvers spreekt
en dan toeft in hun midden.
Zij maakt geen kolen, schept noch stut,
maar is dan waakzaam en beschut
de werkers die er zwoegen
en die, voordat hun zware hand
ging breken aan het kolenpand,
om haar bescherming vroegen.
Dr A.J.M. van der Helm
Parochie Maria Sterre der Zee, www.rkdenhaag.nl
Haagse Gemeenschap van kerken, www.oecumenedenhaag.nl
Willemstraat 60
2514HN Den Haag
Driekoningenbijeenkomst CDA 14 januari 2019
Ter inspiratie
Simpelweg is het feest van Driekoningen een feest van licht in de duisternis, zoals het Jodendom en het hindoeïsme ook lichtfeesten kennen. De boodschap is: al is het nog zo duister, het licht overwint. Het duister is geen duister maar licht (psalm 139, 12). Waar anderen duister zien, zien de mensen die deze feesten vieren, alom het licht verschijnen.
Mijn verhaal naar aanleiding van Driekoningen gaat vooral over het contrast tussen binnen en buiten. Ik dacht aan dit thema in de huidige discussies over de grenzen in de wereld en het opkomende populisme. Volgens mij leidt dit af van de kern van de boodschap van religies en van het christendom in het bijzonder. Als men denkt dat een religie een exclusieve groep uitverkorenen bijeen wil houden ten koste van anderen die in onwaarheid leven, heeft men het mis. Ik geloof juist dat zeker het christendom de opdracht heeft het heil en geluk aan alle mensen te brengen, niemand uitgezonderd. Hoe verbind ik dat met Driekoningen?
Het Kind wordt geboren binnen het verbond, sterker: het wordt zelfs met rituelen als Joods kind in het verbond opgenomen. Dit riekt naar exclusiviteit, naar onderscheid. Dat roept de gedachte op dat anderen worden buitengesloten. Maar volgens mij heeft die exclusiviteit een andere functie. Die exclusiviteit is een instrument tot iets groters. Het is bedoeld als hefboom om verschillende werelden serieus en daadwerkelijk met elkaar te verbinden. Exclusiviteit en inclusiviteit zijn niet tegengesteld aan elkaar, maar het ene helpt het andere om niet vrijblijvend te zijn.
Inclusiviteit kan heel vrijblijvend zijn als dit betekent dat we simpelweg zeggen dat onderscheid tussen mensen er niet toe doet en dat iedereen mag zijn zoals zij/zij is. Iedereen mag voor zichzelf opkomen. Het risico van die respectvolle inclusiviteit is dat men de ander niet meer verdedigt of beschermt. Het risico is dat ieder zijn/haar eigen weg gaat en aan de ander geen boodschap meer heeft. Aan die respectvolle inclusiviteit zitten echter grenzen. Je mag zijn wie je bent, maar je mag niet zomaar doen wat je wilt: je bent gebonden aan de rechten van de ander, je hebt je te verhouden tot de waarden van het samenleven, je hebt de normen van het recht te respecteren.
Exclusiviteit kan lijken op een elitaire houding waardoor anderen buitengesloten worden. Maar de exclusiviteit van de wijzen uit het Oosten betekent niet dat er geen anderen meer bij mogen komen. Zij zijn als het ware de eersten van ons allen. Zij vertegenwoordigen alle volkeren. Traditioneel vertegenwoordigen zij in hun verschillende huidskleuren alle bevolkingsgroepen en alle continenten. Toen waren er slechts drie bekend, dus drie wijzen waren genoeg. Nu zou een ander aantal adequater zijn. Met hun verschillende leeftijden vertegenwoordigen zij de verschillende levensfasen van de mens. Het getal drie verwijst overigens naar de gaven die zij mee gebracht hebben, niet naar het aantal wijzen. Dat is in het verhaal open gebleven. De traditie heeft er drie van gemaakt, maar Mattheüs noemt geen aantal.
Exclusiviteit en inclusiviteit als keerzijde van de ene medaille van de menselijke gemeenschap, keren ook terug in het kloostermodel. Dat is exclusiviteit ten top. Alle religies kennen vormen van religieuze specialisten die volgens strenge normen een opleiding krijgen of geloften afleggen. Ik zag dat terug in het gesprek met de voormalig abt van de strengste kloosterorde in de katholieke kerk: dom Marcellin Theewes, voormalig abt van La grande Chartreuse. Hij sprak van vrijheid. Voor hem was het strenge klooster juist de weg van de vrijheid. Het strakke ritme van de gebedstijden, het opgesloten zijn in zijn kluis en in zijn klooster, gaven hem juist de vrijheid om een andere weg te kiezen waarop hij niet werd afgeleid door zaken die anders zijn aandacht zouden opeisen. Dan moet u niet alleen denken aan materiële zaken zoals rijkdom en eten en drinken, of wereldse zaken zoals een carrière en macht en aanzien, maar ook aan verlangens naar kennis en wijsheid. De exclusiviteit van het klooster stelde hem in staat om nog intenser met de gehele wereld bezig te zijn. Of zoals de monnik Aelred uit de 12e eeuw schreef: “Als je bidt, houd dan de hele wereld in je liefde geborgen”.
Dat vraagt loslaten van de concrete werkelijkheid die dicht om je heen is, om de grotere wereld van het geheel te omarmen. Dat alles loslaten betekent vrijheid. In die lijn betekent sterven trouwens de ultieme vrijheid. Die vrijheid wordt geschonken; daarom wordt de dood ook idealiter niet gekozen of georganiseerd, maar ontvangen en ondergaan.
De exclusiviteit van het klooster heeft daarom niet als doel mensen buiten te houden, maar om degene die ook die weg wil gaan, een wederzijds commitment te bieden. Jij geeft je leven, wij geven elkaar ons leven, wij vertrouwen elkaar ons leven toe. Zo alomvattend en extreem als in een klooster kan dat in de maatschappij niet, maar we kunnen het wel vertalen naar onze samenleving.
Vanuit die gedachte is een nationale grens niet bedoeld om mensen buiten te houden, maar om de mensen die er binnen zijn, een verband te bieden waar zij bij horen, waarop zij kunnen rekenen en waar zij zelf op hun beurt een bijdrage aan kunnen leveren. Een grens is niet alleen een nationale grens of een geografische grens, het is ook een sociale grens. Binnen die grens bestaat een wederzijds commitment. Niet voor niets gaat artikel 1 van de Grondwet over allen die in Nederland verblijven, niet over Nederlanders of in Nederland geboren mensen, of over statushouders of over tweede generatie Nederlanders, ex-allochtonen of iets dergelijks. Allen die in Nederland verblijven moeten in dezelfde situatie op dezelfde manier behandeld worden. Dat is het uitgangspunt. Een grens is in die visie eerder een uitnodiging: je mag je aansluiten, en dan wordt datzelfde commitment gegeven èn gevraagd. De eigenheid die je inbrengt is een verrijking en een actieve inzet betekent niet een assimilatie in alle opzichten. Het vreemde dat schuurt, kan ook inspireren en tot nieuwe gedachten leiden.
Van mensen die een rol spelen in het politieke bestel wordt leiderschap gevraagd om dergelijke waarden uit te dragen. In zijn boodschap voor de wereldgebedsdag voor de vrede op 1 januari 2019 sprak paus Franciscus over de opdracht van de politici. Voor hem is politiek die zichzelf verstaat als dienstbaarheid aan het gemeenschappelijk belang, als zorg voor het gemeenschappelijk huis van de mensheid, een buitengewone vorm van liefde, caritas. Dat vraagt van de politicus een focus op het grotere belang in plaats van het groepsbelang. Dat vraagt van de politicus dat hij/zij verkiezingen ziet als een herbronning op de waarden die hij/zij uit wil dragen.
Tot slot: Driekoningen is een beweging van buiten naar binnen. Dat betekent niet een groeiende exclusiviteit om anderen uit te sluiten, maar een groeiende exclusiviteit om het commitment met elkaar te versterken.
Ad van der Helm, Den Haag, 21 januari 2019
Opening tentoonstelling “Heavens” - Vladimir Opara
Opening tentoonstelling “Heavens” - Vladimir Opara – Pulchri studio 24 februari 2018
Een ladder is om te beklimmen, maar je moet de ladder wel zien en je moet de moed hebben om deze ladder op te stijgen. Jacob, Oude Testament, boek Genesis, ziet de ladder op een dieptepunt van zijn leven: crisis, eenzaamheid, schuldgevoel. Hij komt op die plek in de woestijn en valt in slaap. Slaap verwijst nogal eens naar depressie in de bijbel: Adam, Jona en Elia zijn drie andere depressief slapende figuren. Jacob ziet de ladder en de Heer staat bij hem. Anders dan de meesten van u misschien denken: God staat niet boven aan de ladder. Hij staat naast Jacob en wijst op de ladder. “Hier is het huis van de Heer” roept Jacob uit. Maar er is niets meer te zien. Een steen herinnert aan de droom, een steen die door Jacob gezalfd wordt, een gezalfde steen zoals in iedere katholieke kerk te vinden is. Het altaar in de kerk herinnert aan diezelfde steen, aan de ladder tot in de hemel en aan de uitnodiging om die ladder te betreden.
De ladder is sindsdien ook bij de kerkvaders het symbool van een geestelijk, spiritueel leven geworden; de bekendste ladder is van Johannes Climacus, 6e-7e eeuw in het beroemde Sint Catharinaklooster aan de voet van de berg Sinaï, Egypte. We gaan allemaal ergens naar toe en waarom niet de ladder nemen? In plaats van oppervlakkig te kijken naar wat ons in deze werkelijkheid omringt, kunnen we ook met andere ogen naar de werkelijkheid kijken en door deze realiteit heen die andere werkelijkheid zichtbaar zien worden. De ladder helpt ons daarbij.
Het is een bijzondere ervaring om de werken van Vladimir Opara te bekijken. Ik heb al een tijdje naar een catalogus zitten kijken en dacht na over de thema’s die hij aanreikt. Het zijn religieuze thema’s, geen vanzelfsprekende thema’s voor een kunstgalerie in een moderne Nederlandse stad. Maar dat durft Pulchri wel aan na de vorige keer over religie en kunstenaars. Voor Vladimir is de hemel een aanwezigheid. Het is voor hem een manier om naar het leven te kijken. Ik heb zijn aantekeningen mogen lezen voor deze tentoonstelling waarbij duidelijk wordt dat de heavens over de mens gaan. Het gaat evenzeer over de catastrofes die de mens kunnen overkomen. Nadenken over heavens betekent niet het afwenden of ontkennen van die catastrofes. Maar het zicht op de heavens biedt troost en perspectief om het geloof in de mens niet te verliezen.
Ik zal hier niet proberen uit te leggen wat de gedachten van Vladimir zijn. Dat kan hij beter zelf doen. Het gaat er vooral ook om wat de beelden en woorden bij u oproepen. Ik wil vooral met u vanmiddag delen wat de beelden en woorden bij mij oproepen en hoe die mij inspireren om bepaalde gedachten en ervaringen te verwerken en te verdiepen. Ik wil u op deze manier deelgenoot maken van de manier waarop ik de ladder ter hand neem om die te betreden, niet omdat u dat ook zo moet doen, maar wel als uitnodiging om uw eigen ladder onder ogen te zien en die aan te vatten.
Wat mij fascineert in de woorden die Vladimir ons vandaag aanreikt, is het leven in de tijd van de achtste dag. Voor ons als christenen komt dat iedere week weer terug wanneer we de zondag vieren. De zondag is immers de achtste dag van de week, die volgt na de sabbat, de zevende dag. Deze is de rustdag des Heren waarmee de schepping voltooid werd. De zondag, die daarop volgt, is daarmee niet de eerste dag van de week, maar betekent het begin van een ander leven. De zondag heeft daarmee een andere, symbolische betekenis gekregen. Ik weet dat dit in Nederland niet algemeen gedeeld wordt. In ons land is de zondag bijna als een van de andere dagen. Hier en daar wordt nog gediscussieerd over koopzondagen. Dat is een allang gepasseerd station. Maar wie ruimte maakt voor een dag die anders is dan de andere, wie ruimte maakt voor een achtste dag in zijn/haar leven, heeft de eerste trede van de ladder al betreden. Hij/zij geeft aan boven het maaiveld van de platte aarde uit te willen steken. Nu is ons land uitermate plat. En Vladimir is erg onder de indruk van dat platte land, maar hij vertelt ook van de catastrofes die dat land kunnen overkomen. Ik ben wat negatiever over het platte van Nederland: we kunnen ons land zo plat maken dat een ladder ook nergens meer neergezet kan worden.
Waartegen kan een ladder anders leunen dan tegen een hemel? De hemel als ankerpunt voor die andere werkelijkheid die ons omringt, is als de zuurstof die we inademen zonder te zien. De hemel is een uitspansel dat als het ware onze blik naar andere verten en perspectieven opentrekt die we anders niet zouden zien. Ik zeg uitdrukkelijk: niet omhoog kijken, want dat zou de misvatting bevestigen dat de hemel boven ons is. De hemel is niet zozeer een plaats maar een uitnodiging om een andere invalshoek te kiezen om onze werkelijkheid te bekijken.
Er is ook een andere ladder die minder uitnodigend is en die ook in het werk van Vladimir Opara voorkomt. Dat is het thema crucifixion. Een ladder en een kruis zult u waarschijnlijk nooit met elkaar verbonden hebben en toch is het kruis ook een ladder die tegen de hemel geplaatst is. U zult zeggen: het kruis is toch het eindpunt van het leven, een martelwerktuig dat de Romeinen voor de slaven gebruikten? En inderdaad hebben de eerste christenen de eerste eeuwen geaarzeld om dit kruis te gebruiken als herkenningsteken. De apostel Paulus worstelt al met het kruis: wat wil het kruis ons duidelijk maken? Het blijkt immers geen eindpunt te zijn, maar een doorgangspunt. Het kruis is de ultieme paradox omdat in dit martelwerktuig de liefde zichtbaar wordt. De ladder verheft ons boven onze werkelijkheid en geeft een ander perspectief, zo kan het kruis ons helpen om anders naar ons leven te kijken. Aan het kruis, de climax van het leven van Jezus, wordt duidelijk tot welke liefde de mens in staat is, ook al wordt hem het leven onmogelijk gemaakt en ontnomen. “Vergeef het hun, want ze weten niet wat ze doen.” Of “moeder, zie daar je zoon; zie daar je moeder” en nog meer wonderlijke woorden en gebaren maken duidelijk dat hier niet iemand het leven ontnomen, maar geschonken wordt.
Dat is het leven op de achtste dag. Dat is leven in een wereld die niet plat is. Dat is leven in een wereld die bedreigd wordt door een gebrek aan visie op schoonheid, een gebrek aan visie op leven, een gebrek aan visie op blijvend geluk. Natuurlijk zijn er catastrofes die de wereld en die de mensheid bedreigen. Soms wordt er boos naar de hemel gekeken: waarom wordt ons dit aangedaan?
De hemel doet dit ons niet aan. De hemel is ons welgezind, maar nodigt ons uit om de ladder te beklimmen en niet te blijven liggen slapen als een depressieve Jacob. We mogen overeind komen en opstaan.
Vladimir Opara reikt ons veel aan dat gedachten en gevoelens bij ons oproept. Het is aan ons om er over na te denken wat dit voor ons betekent en welke weg we gaan en welke ladder we beklimmen, want blijven liggen is geen optie. Ik hoop dat u door deze tentoonstelling ontdekt welke hoogte, breedte en diepte ons omgeeft en dat in die ruimte de werkelijkheid van het leven van de achtste dag zich ontvouwt. Dat geeft rust en vrede en vertrouwen in een onrustige en wrede wereld.
Ad van der Helm, Den Haag, 24 februari 2018
Paus Adrianus VI
Download hier de presentatie van 22 november over Paus Adrianus VI
God is verhuisd
Het boek van Petra Stassen en mij is nog steeds verkrijgbaar!
Bij boekhandel Berne
 Meer informatie over dit boek |
 |
|