Verkondiging 26 maart 2023 – vijfde zondag in de veertigdagentijd

Lezingen
Ezechiël 37, 12-14
Psalm 130
Romeinen 8, 8-11
Johannes 11, 1-45

Welkom
De laatste van de zeven tekenen van Jezus op weg naar zijn kruisdood is de meest heftige en tot de verbeelding sprekende. Toch moeten we het goed verstaan. Jezus heft de dood niet op: nog steeds sterven mensen, soms op akelige wijze, door ziekte, dood, geweld, vaak vredig in hun bed omringd door liefdevolle mensen. Dus dit verhaal gaat over iets anders dan het ontkennen van de dood. Het gaat om het leven en om de bestemming van het leven.

Lazarus eindigt in het donkere graf. Ik heb vorige week in het Heilig Land dergelijke graven uit die tijd kunnen zien: een donker gat waar geen ontkomen aan is, een plek van bederf en vergankelijkheid. Ik ben ook in het Heilige Graf zelf geweest: dat was geen donker gat, maar een plek waar de eucharistie wordt gevierd, een plek van leven! Jezus biedt een ander perspectief. Hij opent een wereld die soms zichtbaar wordt zoals zonnestralen het duister kunnen verdrijven. Mogen wij in dit uur ook zijn licht ontwaren.

Homilie
Broeders en zusters, vrienden van de Heer,
De plek van de dood kunnen we beter vermijden. Niemand zoekt die plek daadwerkelijk op. We gaan er pas heen als we moeten. Natuurlijk: we bezoeken elkaar met liefde bij overlijden, om te troosten, om te helpen, om te bidden, om te huilen, of om dankbaarheid te delen. Maar het is niet een plek die we zomaar spontaan gaan opzoeken. Als we geconfronteerd worden met de dood die in ons leven inbreekt, proberen we daarop te reageren.

Vandaag trekt Jezus het initiatief naar zich toe. Hij gaat uit eigen beweging. Hij reageert eerst niet op de noodkreet van de zusters, maar Hij wacht. Hij gaat in onze ogen te laat. “Kom, laten we gaan”, zegt Hij na een paar dagen tegen zijn leerlingen. Volgens hen gaan ze een zekere dood tegemoet in het gevaarlijke Judea. De leiders van het volk staan Jezus al naar het leven. Complotten worden gesmeed tegen Hem, de Romeinen en de Schriftgeleerden zijn al gereed om aan te vallen. En toch gaat Jezus naar Bethanië, die plek van dood, een plek van onreinheid. Hij maakt een reis in drie etappes.

Eerst naar Marta aan wie Hij uitlegt dat echt leven geloven is. Hij vraagt naar haar geloof: “Als je niet gelooft in God, besef je niet wat leven is. God is liefde en als je Die niet kent, heb je geen idee van wat leven is.” Er is in onze wereld veel leven zonder liefde en dat is dus eigenlijk dood: mensen ademen en eten en drinken, maar het leven gaat aan ze voorbij. Dat is anders voor hen die God koesteren als oneindige bron van liefde. Die maakt weerbaar, flexibel, vergevingsgezind, barmhartig. “Geloof je dit? Wat is hierop uw antwoord? We mogen dat antwoord straks geven in de paasnacht bij de hernieuwing van de doopbeloften: Ja, ik geloof! Tot drie keer toe!

De tweede etappe is de ontmoeting met Maria die in tranen is omdat haar broer is gestorven. Er komt geen mooi geloofsgesprek zoals bij Marta: puur verdriet. En dan toont ook God zijn verdriet in Jezus. Let wel: de tranen van Jezus zijn tranen van God zelf. “Zie, hoe Hij hem liefhad?” is het terechte commentaar van de omstanders. Beseffen we, hoezeer God mensen liefheeft. Of het de gestorvenen zijn van de oorlog in Oekraïne, of van de aardbevingen, of de kinderen die sterven van honger of misbruik: om al die mensen laat God zijn tranen vloeien.

De derde etappe is het graf zelf: de plek van dood en verderf. Door Marta heel plastisch genoemd: een plek waar het stinkt! Maar tot die kern gaat Jezus en laat daar zijn stem klinken: ‘Ik ken Mijn schapen en de schapen kennen Mij en ze luisteren naar mijn stem.’

De stem van Jezus reikt over de grens van de dood heen. De stem van Jezus is de stem van de Levende. Straks worden er in de tuin van de opstanding ook stemmen gehoord: engelen, vrouwen, Maria Magdalena, Petrus en Johannes. De plek van dood en verderf wordt een tuin met stemmen van leven. Dit gebeuren vandaag is een voorbode. Dit verhaal wil ons gereed maken om ook de stem van de Herder te verstaan. Lazarus komt naar buiten! Vul hier je eigen naam maar in! “Kom naar buiten.”

We vervolgen onze weg naar Pasen, gesterkt door het gesprek met de Samaritaanse met wie we God aanbidden in Geest en waarheid. We zijn genezen van onze blindheid door Jezus die ons bevrijdt van schuldgevoel en kleinheid en zelfonderschatting en gevoelens van minderwaardigheid. Vandaag laat Jezus zijn stem horen en wij mogen Hem volgen door de komende weken van lijden en dood. Als wij zijn stem blijven horen, wijst Hij ons de weg naar nieuw leven, naar Pasen. Amen

Verkondiging 26 februari 2023 – eerste zondag veertigdagentijd

Lezingen
Genesis 2, 7-9; 3, 1-7
Psalm 51
Romeinen 5, 12-19
Mattheüs 4, 1-11

Welkom in de woestijn van de veertigdagentijd. Zes weken liggen voor ons om ons te bezinnen op de gedachte dat we als stof zijn. We hebben het afgelopen Aswoensdag kunnen horen in de viering: Bedenk, mens, dat je stof bent en tot stof zult wederkeren. Is dat dreigende taal? Het is in ieder geval niet het laatste woord. Dat laatste woord komt met Christus de wereld in. En dat Woord dat in Hem zichtbaar wordt, zal ons de weg wijzen in de woestijn van het leven. Moge iets van dat Woord ook in ons zichtbaar worden. Ik nodig u uit om dagelijks in deze tijd van de veertig dagen het Woord te lezen: dagteksten of korte citaten, een Bijbels dagboek, of een retraite zoals van de Jezuïeten, bv. Bidden onderweg. Het begint met het besef dat we in een woestijnwereld leven en daarin Iemand nodig hebben die een richting wijst. Het is in deze geloofsgemeenschap, in het samen bidden en vieren, dat we een richting kunnen vinden voor ons leven. Bidden we in stilte voor alle slachtoffers van de oorlog in Oekraïne en Rusland en van de aardbevingen in Turkije en Syrië.

Homilie
Broeders en zusters, vrienden van de Heer,
Ik kan me nog goed de fascinatie herinneren van de eerste keer dat ik een pottenbakker aan het werk zag. Als kind op de basisschool zag ik hoe iemand op een draaischijf een woeste klomp klei wist om te toveren tot een mooie schaal of vaas die later met kleuren tot een prachtig kunstwerk werd. Denk aan wat u in uw eigen huis hebt staan: een vaas of een schaal die ooit een woeste klomp klei was, voor er een prachtig, mooi en nuttig object ontstond.

Het verhaal van de schepping van de mens kent diezelfde paradox: het materiaal waarmee God werkt, is eigenlijk heel nederig en aards. Het is uit de aarde genomen, adamah is het woord voor aarde en dat wordt de mens, de adam. De naamgeving van de mens is dus vooral een herinnering aan onze oorsprong: gedenk mens dat je van de aarde bent, dat je stof bent. De andere kant van het verhaal is, dat God zijn eigen Geest aan de mens schenkt: hij blaast hem de levensadem in de neus. Zo wordt de mens een levend wezen: doordat de mens de adem van God in zich draagt. Die Geest geeft de mens de ruimte en de mogelijkheid om zelf keuzes te maken. Daarin schuilt de gelijkenis met God: vrijheid om keuzes te maken. Als God de mens een opdracht geeft: je mag niet van die boom eten, geeft God ook de verantwoordelijkheid en dus de ruimte om te kiezen. De mens strijdt zijn leven lang met die verantwoordelijkheid. Hoe kunnen we de juiste weg vinden en de juiste beslissing nemen?

Het bezoek van Jezus aan de woestijn herinnert aan die mogelijkheden. Juist door in de woestijn te gaan, zien we de meeste mogelijkheden: de woestijn is leeg. Daar kan de mens alle keuzes overwegen en bedenken. Voor het maken van een keuze moet een mens namelijk zijn motieven overwegen. Op zich kunnen de verleidingen die Jezus krijgt voorgelegd, best positief worden uitgelegd: waarom zou je niet eten na veertig dagen vasten? Waarom zou je het jezelf moeilijk maken, waarom zou je niet rekenen op Gods voorzienigheid? Waarom zou je je macht niet gebruiken als je er iets goeds mee zou kunnen doen? Eigenlijk gaat het in de veertigdagentijd juist om je motieven: ben je je bewust van je achterliggende motieven om te doen wat je doet?

Jezus prikt de motieven door die Hij van zijn tegenstander aangereikt krijgt. En daarmee prikt hij ook de motieven van veel mensen door. De mens is heel goed in staat rechtvaardiging te vinden voor zijn handelen en zijn optreden. Eigenbelang wordt verstopt achter mooie woorden en rechtvaardigingen. Soms kan de mens er ook zelf in gaan geloven. Maat Adam ontdekt dat hij naakt is. Hij ontdekt dat er geen rechtvaardiging is voor zijn eigenmachtig handelen. Hij ontdekt dat hij de verkeerde weg is ingeslagen.

Deze periode is voor ons ook als een soort woestijn: bekijk al je keuzes die je gemaakt hebt. Soms zit je daaraan vast. Of soms hebben we geen keuzes gemaakt en zijn we eromheen gegaan. Maar bedenk eens welke beslissingen goed waren en die je weer zou maken. Misschien zou je in een aantal zaken andere keuzes gemaakt hebben. Misschien zou je in een aantal zaken nu wel een beslissing aandurven. In deze veertigdagentijd kunnen we weer op een nieuwe manier naar ons leven kijken.

Paulus houdt ons Christus voor als de tegenhanger van Adam. Adam laat zich verleiden door kortzichtigheid, door eigenbelang, door niet verder te kijken dan zijn eigen wereld. Voor Paulus is Christus degene die onze wereld open maakt en ons de horizon geeft van de naastenliefde, van het jezelf relativeren, of jezelf begrijpen als onderdeel van Gods plan, van Gods wil. Niet ons eigen leven is de maat der dingen, maar dat wat God ons geeft, zijn wijsheid en liefde. De zwarte aarde krijgt kleur door de hand van de kunstenaar, de pottenbakker, zo krijgt de mens kleur door zich te laten vormen door de adem en de Geest van God.

Wij zijn geen potten of schalen die af zijn: wij zijn nooit af. Een schaal die gemaakt is van klei, blijft zoals die is. Wij niet. Wij kunnen ons voortdurend laten vormen. Mogen de woorden van Christus, de woorden van liefde en tederheid en vergeving ons helpen ons te blijven vormen en te doen groeien. We laten ons niet leiden door woorden van oorlog en rampen, maar door ons antwoord dat we bij Christus zien: de liefde overwint alles. Amen.