Verkondiging 5 november 2023, eenendertigste zondag door het jaar

Lezingen
Maleachi 1, 14b.2, 1-2b.8-10
Psalm 131
1 Thessalonicenzen 2, 7b-9.13
Mattheüs 23, 1-12

Woord van welkom
Welkom in dit huis van God en mensen. Jezus heeft ons God leren kennen als een Vader, als de ene Vader, de oorsprong, degene bij wie we veilig zijn. Hij heeft zo een nieuwe dimensie gegeven aan het leiderschap. Dat betekent niet de baas spelen en anderen onder de duim houden. Maar het betekent: leven geven. Zo is ook het leiderschap in de kerken bedoeld: men wijst een weg ten leven.

Op deze zondag voor de oecumene staan we stil bij de eenheid die de ene Vader ons geschonken heeft. Wat hebben we met die eenheid gedaan? Leggen we ons niet te vaak neer bij de verdeeldheid: het is nu eenmaal zo gegroeid? Of stappen we er juist te makkelijk overheen: het komt toch allemaal op hetzelfde neer. Beide houdingen zijn niet vruchtbaar en brengen ons niet verder. En als we niet groeien in eenheid, groeien we ook niet in onze relatie met God. Laten we een moment stil zijn om onze broeders en zusters van de andere christelijke kerken te gedenken, om te denken aan de concrete mensen van andere kerken uit onze vriendenkring.

Homilie
Broeders en zusters, vrienden van de Heer,
Richtingwijzers hebben we steeds minder nodig met onze navigatiesystemen. Google maps en TomTom zijn de instrumenten die landkaarten en plattegronden hebben vervangen. Je kunt altijd weer de weg vinden en de route ook weer bijstellen bij vertragingen, opstoppingen of andere obstakels. Maar je moet wel je verstand blijven gebruiken en altijd blijven nadenken: is deze digitale route inderdaad de juiste? Soms kunnen er redenen zijn om toch weer een andere route te kiezen. Een langere omweg kan soms verstandig zijn.

Vaders en natuurlijk ook moeders zijn richtingwijzers voor het leven. Sommigen zijn daar beter in dan anderen. Ook daar moeten we rekening mee houden. Voor vaders en moeders is de toekomst net als voor onszelf een onbekend land waar zij nog niet geweest zijn. Je mag van vaders en moeders wel verwachten dat ze met hun wijsheid en ervaring beter kunnen inschatten wat in bepaalde omstandigheden de juiste richting zal zijn. Maar ook bij hun adviezen kan het gebeuren, dat je zelf moet blijven nadenken over de beslissingen die je moet nemen en de richting die je in het leven wilt inslaan.

Vaders en moeders in de kerken hebben de rol om met het evangelie als routekaart adviezen te geven over de keuzes waar we voor staan. Je mag van hen verwachten, naast een doorwrochte preek, dat zij in gesprekken en adviezen de wijsheid van de Bijbel en de traditie gebruiken om je de juiste weg te wijzen. Zij kunnen ook hun eigen wijsheden en kennis gebruiken, maar kunnen niet op de stoel van Christus zelf plaats nemen.

Het kerkelijke leiderschap heeft veel variaties: er zijn kerken met bisschoppen die een sacramenteel leiderschap uitoefenen, in andere kerken is het veel meer charismatisch en persoonlijk. Sommige kerken hebben strikte toelatingscriteria, en andere laten vrijwel iedereen toe die zich geroepen voelt. Als u gekeken heeft naar de oecumenische viering bij de opening van de synode in Rome, zaterdag 28 september, of dergelijke vieringen die u zelf heeft meegemaakt, dan heeft u de grote variatie gezien in liturgische kleding die de grote spirituele variëteit weerspiegelt. Het is een grote rijkdom.

Al deze kerkelijke richtingwijzers moeten echter niet vergeten dat zij niet namens zichzelf spreken. Zoals Jezus tegen de Schriftgeleerden zegt: je kunt wel plaats nemen op de stoel van Mozes, maar je moet jezelf niet groter achten dan Mozes. In de kerken ontlenen de voorgangers en de leiders hun gezag aan de opdracht van Christus zelf: weid mijn schapen en hoed mijn lammeren. Uiteindelijk is er maar één Vader die de weg wijst en één Christus die ons die weg geleerd heeft.

Komende week vieren we het feest van de H. Willibrordus, de apostel van Noord Nederland. We vieren het fundament van de christelijke kerken in onze streken. Daarom gedenken we vandaag op Willibrordzondag de opdracht van de kerken en haar leiders om de samenleving de richting te wijzen van de wijsheid van het evangelie. Ze vertalen de boodschap van het evangelie naar onze tijd toe en tonen dat wij ook voor de vragen waar we nu voor staan, kunnen putten uit Bijbel en traditie.

Terwijl de wereld haar eigen navigatiesystemen heeft ontwikkeld en vertrouwt op kennis en technologie, hebben de kerken en haar leiders de opdracht om te wijzen op de prudentie en wijsheid om zelf de keuzes te maken. De kerken dienen te beseffen dat zij hun eenheid dienen te versterken met het oog op een betere presentie en verkondiging in de wereld. Uiteindelijk is het doel het geluk van heel de mensheid, de bevrijding van de vicieuze cirkels van haat, wraak en geweld.

Dat geldt ook onze eigen kerkelijke discussie en gesprekken in onze geloofsgemeenschap en parochie. Leiden ze uiteindelijk tot een beter christelijk getuigenis in de wereld? Maken zij ons tot een meer gastvrije kerk? Of gaat het ons om ons eigen gelijk? Uiteindelijk is de vraag hoe de kerken een richtingwijzer voor de wereld kunnen zijn. Ik weet dat de wereld meent het evangelie niet meer nodig te hebben. Als we kritisch kijken naar de samenleving, zien we dat we ondanks die technologie en wetenschap niet verder zijn gekomen. Een andere stem is nodig, de stem van de Vader zelf. Moge het zo zijn dat wij dienstbaar zijn aan die stem van de Vader, de stem van Christus. Daar staan we als kerken voor; daar staan we als kerkelijke leiders voor. Moge de heilige Geest ons daarbij inspireren. Amen.

Verkondiging 2 november 2023, Allerzielen

Woord van welkom

Welkom op deze donkere en gure avond. De natuur laat zich niet van haar vriendelijkste kant zien. Het hoort bij het seizoen. En als je een mooi en veilig huis hebt, hoef je niet aan dat slechte weer te denken. Maar soms moet je wel naar buiten en dan moet je het slechte weer trotseren. Zo is het in ons leven ook. Er is veel dat goed en mooi is in ons leven. De liefde voor elkaar, de hulp die we elkaar betonen. Dan is het leven goed en overvloedig en kunnen we dankbaar zijn, maar soms voelen we dat het leven donkere kanten heeft en soms komt het heel dichtbij.

De dood waarmee we geconfronteerd worden in ons leven is een harde grens waar we niet aan ontkomen. Soms kunnen we er vrede mee hebben omdat een leven naar menselijke maatstaven voltooid is. Soms is het leven te zwaar en te moeizaam geworden en is de dood ook een bevrijding, maar soms is de dood als een inbreker waar je niet op bent voorbereid. Een ongenode gast die de duisternis en de kilheid van de dood binnen brengt.

Als we de lijst namen van dit jaar zien, bedenken we dat iedere naam een mensenleven is, uniek, met een eigen geschiedenis, met een eigen verhaal en een eigen familie en vriendenkring. We noemen straks hun namen om hen niet te vergeten. Laten we gaan staan om in stilte onze dierbaren en alle doden te gedenken.

Homilie
Broeders en zusters, vrienden van de Heer,
De scheiding die de dood met zich meebrengt, is een scherpe breuk in ons leven. Een dierbare verdwijnt uit ons dagelijkse leven. De vanzelfsprekende aanwezigheid van een partner, een ouder of een kind valt weg en dat laat een enorme leegte achter. Naarmate de tijd verstrijkt kan deze leegte nog scherper worden: het definitieve karakter wordt steeds duidelijker. De rouwperiode waar je in verkeert, duurt vaak langer dan je lief is. Terwijl je in het begin nog kunt denken dat iemand nog terug gaat komen, besef je na verloop van tijd dat het leven van die ander echt voorbij is. Het verdriet dat er altijd wel ergens is, kan op onverwachte momenten aan de oppervlakte komen.

Deze dag van Allerzielen is een bijzondere dag van bezinning op de vraag: hoe zijn we met elkaar verbonden over de grens van de dood heen? Het verhaal van de dood van Jezus aan het kruis betekende voor de leerlingen een drama. In plaats van een keerpunt in de geschiedenis van Israël werd het een debacle. Alles leek voorbij. Maar in de gemeenschap die zij vasthielden met elkaar, bleven de woorden van Jezus klinken en die woorden waren meer dan woorden van troost. Het was alsof Jezus nog steeds tot hen sprak. De leerlingen herhaalden het laatste gebaar van Jezus vóór zijn sterven: het delen van Brood en Wijn. “Doe dit tot mijn gedachtenis.” Ook dit was meer dan een vrome herinnering. In plaats van leegte en scheiding, kwam er een besef van aanwezigheid en verbondenheid.

De wereld van God is immers groter dan die van onszelf. De wereld van God omvat heel de schepping. Vanaf de oorsprong tot aan de voltooiing. Als wij onze dierbaren aan de aarde of het vuur hebben toevertrouwd, zijn ze niet verdwenen, maar blijven ze deel van Gods schepping. Deze schepping omvat immers niet alleen het zichtbare, niet alleen deze wereld waarin wij leven, maar ook de onzichtbare wereld, de wereld van de krachten en machten en heerschappijen, de engelen en de heiligen. De hele geestelijke wereld is ook door Gods geschapen. Een onze geest heeft daar ook een plek.

Leven is in het evangelie meer dan ademhalen en hersenactiviteit hebben. Leven is vertrouwen op de Heer Jezus, leven vanuit zijn Woord en zijn Sacrament. Leven vanuit de Geest geeft ruimte voor de aanwezigheid van Gods wereld in ons leven. Dat overstijgt ons bestaan hier en nu. Als we zeggen dat de gestorvenen in Gods liefde zijn, betekent dit dat die onbegrensde wereld ook onze wereld is. Naast het verdriet van het gemis komt er dan ook ruimte voor verbondenheid. Zij die bij God zijn, zijn ook nog steeds bij ons, maar op een andere meer geestelijke manier. Als we bidden, een kaars ontsteken of als we de eucharistie vieren, kunnen we die aanwezigheid ervaren; dan staan we open voor hun aanwezigheid in die wereld van God. Mogen we op deze dag van Allerzielen Gods nabijheid ervaren en daarmee ook de nabijheid vanaf onze dierbaren die in Gods vrede verblijven. Moge dat ons troosten. Amen