Verkondiging 24 december 2024, Hoogfeest van Kerstmis - Nachtmis
Lezingen
Jesaja 9, 1-3.5-6
Psalm 96
Titus 2, 11-14
Lucas 2, 1-14
Welkom u allen,
Welkom deze bijzondere nacht. Vanuit de duistere wereld bent u gekomen op zoek naar het licht. Het is een avond van beweging. Mensen gaan op pad om het licht te ontdekken. Maria en Jozef zijn op weg gegaan en dragen het Licht der wereld met zich mee, maar dat is allerminst gemakkelijk. De mooie woorden van de engel ten spijt, lijkt er weinig ruimte te zijn voor dit licht. Er was voor hen geen plaats te vinden, zeker nu Maria op het punt stond te bevallen. Wie wil nu in zijn huis ruimte maken voor een bevalling? U moet beseffen dat in de Joodse traditie een bevalling een kamer voor een tijd onrein maakt. Het is voor een herberg dus erg onverstandig een zwangere vrouw in huis te hebben. Het lijkt wel alsof de wereld geen ruimte wil maken voor dit Licht.
Een Kind dat geboren wil worden, kondigt zich aan en vindt een weg naar buiten. Zo komt dit Kind ter wereld, ergens buiten de wereldgeschiedenis. Ver weg van de machtigen der aarde. Gelukkig bent u gekomen om Maria en Jozef niet alleen te laten. Gelukkig bent u in beweging gekomen omdat u wel ruimte wilt maken voor dit Licht, voor dit Kind van Licht. Gelukkig bent u hier gekomen om dat u de wereld niet wilt overlaten aan het duister dat lijkt te regeren. Welkom dus, u allemaal in dit huis van licht. Fijn dat u in uw leven ruimte maakt voor het licht, dat uw eigen huis een huis van licht mag zijn, dat uw eigen hart een huis van licht kan zijn. Het komt er op aan dat wij dat licht niet vergeten. In de wereld waar vaak een andere taal wordt gesproken, spreken wij de taal van het licht die uiteindelijk een taal van vrede is. Laten we deze avond vieren als een avond van vrede, een bron van hoop in onze wereld. In Rome wordt vandaag de heilige deur geopend vanwege het Heilig Jaar. Laten wij de deur van ons hart openen om de het licht en de vrede van Jezus te ontvangen.
Homilie
Broeders en zusters, goede vrienden,
De nieuwe film op Netflix over Maria, staat hoog in de top tien, ondanks veel kritische reacties. Het vertelt het verhaal van het leven van Maria dat uitloopt op de geboorte van Jezus. Het is ondanks alles erg populair. Ik vind het zelf een fascinerend verhaal. Veel wordt geput uit de apocriefe evangeliën, dat zijn verhalen die wel evangelie heten, maar nooit in de Bijbel zijn opgenomen, omdat we ze niet kunnen beschouwen als geïnspireerd, hoewel het mooie tradities en verhalen zijn. We horen de namen van de ouders van Maria: Joachim en Anna. We lezen dat Maria in de tempel van Jeruzalem opgroeit en aan God wordt toegewijd. Daar onmoet ze de profetes Hanna die later in het evangelie van Lucas te voorschijn komt. Een prachtige figuur, die profetes Hanna! Maria zelf ontwikkelt zich als een krachtig kind en een jonge vrouw met een duidelijke overtuiging. En tegenover hen allen staat de machtswellustige Herodes die zich als de ware koning van de Joden ziet en geen tegenspraak duldt. Plotseling komt Jozef in het leven van Maria. Anders dan in de oude traditie is hij geen oude contemplatieve wijze man, maar een enthousiaste, krachtige kerel, die een cruciale rol speelt om het Kind en zijn Moeder in veiligheid te brengen. Dat geeft een paar spectaculaire spannende scenes. De engel Gabriel speelt bij dit alles een richtinggevende rol, maar ook de duivel komt tevoorschijn, al moet die het onderspit delven tegen de liefde en kracht van Jozef. Juist als Maria op haar kwetsbaarst is, namelijk wanneer de bevalling begint, profiteert de duivel daarvan. Maar Jozef redt haar uit de handen van de duivel.
De boodschap die ik uit de film haal, is dat het begin van het leven van Jezus een ongelooflijk kwetsbaar moment is. De hele jeugd van Jezus is een gevaarlijke periode. Ik sta daar niet altijd bij stil. De keuze van God om als kind ter aarde te komen en zich aan de handen en de liefde van Maria en Jozef toe te vertrouwen, is een heel spannende keuze. Het had op allerlei momenten mis kunnen gaan. De zwangerschap had minder voorspoedig kunnen verlopen: wie gaat er nu een reis maken als de bevalling aanstaande is? Ook de bevalling zelf had mis kunnen gaan op zo’n onherbergzame plek. En aan de rampspoed komt geen einde: koning Herodes ziet het Kind als bedreiging en wil het naar de andere wereld helpen. De vermoorde kinderen van Bethlehem zijn de eerste getuigen die hun leven geven voor Christus.
Wat heeft Maria en Jozef gedreven om dit Kind te beschermen met hun eigen leven? Zij hebben in de geboorte van dit Kind herkend dat God zelf hier een nieuw begin gemaakt heeft met de mensheid. Deze belofte heeft hun hele leven vervuld. Het heeft Maria zelf tot nadenken gebracht. In een recent artikel over Maria wordt gewezen op het nadenken van Maria. Een aantal keer wordt gezegd dat zij de gebeurtenissen en de woorden overwoog in haar hart en dat zij daarover nadacht. De schrijver noemt Maria daarom de eerste theoloog van de Kerk. Ik vind dat nogal wat, maar het maakt wel duidelijk dat ook voor ons het Kerstverhaal ons tot nadenken kan stemmen. Zoals Maria kunnen wij wat dieper nadenken over de betekenis van dit kwetsbare Kind voor ons leven. Maria en Jozef doen er alles aan om dit Kind te redden. De vraag die we onszelf mogen stellen is: waarvoor zou je zelf bereid zijn je leven te geven? Nu is dat geen denkbeeldige vraag. Het afgelopen jaar beseffen we dat oorlog veel dichterbij is dan we denken. Deze is eigenlijk al lang begonnen, zeker in de digitale wereld. Paus Franciscus heeft dat al jaren geleden gezegd. Rutte deed er afgelopen maand nog een schepje boven op.
Ik heb dat de afgelopen tijd met vrienden ook besproken: wat is nu hetgeen wij willen verdedigen? Uit onderzoek blijkt dat maar weinig mensen bereid zijn om hun leven in te zetten voor hun land. Ik zou de vraag anders stellen: wat is nu van ons leven de kern die we willen beschermen? Wat is ons het meest dierbaar? Natuurlijk denkt u aan uw kinderen en kleinkinderen; terecht. Maar wat in deze wereld vindt u kostbaar en waardevol genoeg om uw leven voor te geven? Wat wilt u als het meest kostbare aan uw kinderen en kleinkinderen meegeven? U gaat toch niet zeggen dat ze dat zelf maar moeten ontdekken? Wat is nu in onze manier van leven de kern die onmisbaar is? Voor mij zijn dat de waarden waar de kerk voor staat. Het is de gedachte dat we als mensengemeenschap tot één familie gesmeed worden. In mijn Kerstafbeelding die ik dit jaar verspreid heb, zien we een kring van mensen rondom het Kerstkind. Het zijn figuren uit het kerstverhaal, maar we zien er ook twee andere grootheden uit de geschiedenis: Laurentius en Franciscus. Zij staan voor nederigheid en armoede. Zij maken ons duidelijk dat wij als mensen werkelijk geluk alleen kunnen beleven als wij ons daadwerkelijk verbinden met de wereld waarin we leven. Niet mijn persoonlijke welzijn is het belangrijkste van deze wereld, niet dat ik alles voor mezelf houd. Die twee voorbeelden herinneren ons aan die grote waarden als pijlers van ons leven, eenvoud en soberheid.
Daar wordt het nieuwe begin zichtbaar dat God maakt met Jezus. Hij brengt mensen opnieuw bij elkaar. Hier in deze kerk, in vele kerken in deze nacht, met miljoenen mensen die in zijn naam deze dagen bij elkaar komen. Een nieuw begin van leven, een begin van een nieuw leven. Laten we ons scharen bij de herders van deze nacht die het nieuwe begin van Gods liefde hebben gezien in het Kerstkind Jezus. Laten we de hoop op dat nieuwe begin vasthouden voor het nieuwe jaar dat voor ons ligt, het heilige Jaar.
In die zin wens ik u: Zalig Kerstmis!