Verkondiging 1 januari 2025 - Maria Moeder van God - Vredeszondag
Lezingen
Numeri 6, 22-27
Psalm 67
Galaten 4, 4-7
Lucas 2, 16-21
Welkom
Goedemorgen. Ik wens u allen een Zalig Nieuwjaar.
Voor ons is het nieuwe jaar eigenlijk al begonnen met het Heilig Jaar dat in Rome op kerstavond geopend werd met de opening van de Heilige Deur. Na de paus trok een flinke stoet de basiliek van Sint Pieter binnen: mensen van allerlei herkomst in hun traditionele kleding. Alle werelddelen waren vertegenwoordigd, zoals de kleuren van het logo van het Heilig Jaar de diversiteit in de mensheid laten zien. Ook vertegenwoordigers van andere christelijke confessies en andere religies volgden de voetsporen van de paus of beter gezegd: zijn bandensporen, want hij zat in zijn rolstoel. Die mensen traden binnen in het heiligdom van het jaar van vrede en verzoening, om te ervaren dat de openheid en gastvrijheid van God ons uitnodigt om zelf ook open mensen te zijn.
Vandaag op deze dag van Maria, moeder van God, eren we haar ook als Koningin van de vrede. Zij heeft Gods woord ontvangen en in de harde wereld van Romeinen en Herodes Gods woord ter wereld gebracht en met Jozef in veiligheid gebracht. Ook aan ons is het Woord van God toevertrouwd. Wat doen we er mee? Mogen wij vandaag Gods zegen ontvangen om van dit jaar ook voor onszelf een Heilig Jaar te maken.
Homilie
Broeders en zusters, vrienden van de Heer,
De boodschap van vrede voor 2025 staat natuurlijk in het kader van het Heilig Jaar. Maar de paus richt zich niet tot katholieken alleen, maar tot de gehele mensheid en in het bijzonder tot hen die zich vertrapt voelen, voor hen die belast zijn met gemaakte fouten, voor hen die onderdrukt worden door oordelen van anderen en die niet in staat zijn om een glimp van hoop voor hun leven te ontwaren. De paus benoemt hiermee een aantal fundamentele problemen van onze samenleving, waar veel mensen onder zware lasten gebukt gaan. De paus verwijst naar de oorspronkelijke Joodse betekenis van het jubeljaar dat als een hersteljaar is bedoeld. Onduidelijk is of dit historisch inderdaad een regelmatig gebruik was, maar de profeten riepen wel tot een dergelijk hersteljaar op: schulden werden kwijtgescholden, de afstand tussen arm en rijk moest verminderd worden, fouten moesten vergeven worden. Via het blazen op een ramshoorn moest daartoe worden opgeroepen. In plaats van die ramshoorn verwijst de paus naar de wanhopige roep om hulp die uit zoveel gebieden van de wereld klinkt. Bij zijn Urbi et Orbi toespraak met Kerstmis noemde de paus zo’n twintig landen en gebieden die geteisterd worden door gewapende conflicten en de zware humanitaire gevolgen daarvan. Het is de ongerechtigheid en uitbuiting van mensen en van de aarde die schreeuwen om gerechtigheid. Het zijn de zondige structuren, die al door Paus Paulus VI werden benoemd, waar een einde aan gemaakt moet worden.
Dit Heilig Jaar biedt een kans tot culturele en sociale veranderingen. Op de eerste plaats pleit Paus Franciscus voor een andere houding ten opzichte van onze bezittingen. We gaan als vanzelfsprekend uit van ons bezit dat we hebben opgebouwd. Franciscus verwijst naar een beroemde tekst uit de vierde eeuw van Basilius van Caesarea, Palestina. Deze kerkvader waarschuwt de mens: waarom noem je jouw bezit het jouwe? Ben je niet zonder bezit ter wereld gekomen? Is het niet God die je in staat heeft gesteld goederen te verzamelen? Is Hij niet de Schepper en Schenker van alles wat je bezit? Dan is dankbaarheid en vrijgevigheid de grondhouding van de christen.
Daarnaast wijst de paus op de noodzaak van onze beleving van onze relatie met de Vader. Als we die vergeten of loslaten, of daar minder van bewust zijn, dan kunnen onze relaties meer worden beheerst door de logica en het verlangen naar winst en competitie, dan door solidariteit en wederzijdse afhankelijkheid.
Op het internationaal vlak verwoordt de paus drie pleidooien die hij al vaker naar voren heeft gebracht. Hij herhaalt deze bij de aanvang van dit Heilig Jaar. Het eerste werd al door Johannes Paulus II in 2000 naar voren gebracht. Dit betreft het verlichten van de schuldenlast van de armste landen, om hen meer ruimte te geven om zich te ontwikkelen. Ik voeg er zelf aan toe dat er garanties moeten zijn om dit geld inderdaad te besteden aan de hulp aan de allerarmsten en de ontwikkeling van rechtvaardige structuren. Het tweede pleidooi is dat er naast een vast percentage van het nationaal inkomen dat wordt besteed aan defensie, ook een bedrag wordt gereserveerd aan ontwikkelingshulp. In Europa is ooit 0,7 % als percentage van het BNP afgesproken, maar dat percentage is gezakt tot 0,52 % en wordt deels gebruikt voor nationale zaken, zoals vluchtelingenopvang.
Op de derde plaats pleit Paus Franciscus voor een bescherming van het leven vanaf de conceptie tot aan het sterven. Dat is meer dan een verbod op abortus en op euthanasie, maar het is een pleidooi om een waardig leven mogelijk te maken. Die waardigheid is een sociale verantwoordelijkheid en gaat zowel om opvang van zwangere meisjes als om effectieve en liefdevolle zorg voor ouderen. Bovendien past de doodstraf hier ook niet in: deze neemt de hoop op vergeving weg en schendt de waardigheid van de mens.
De ontwapening van het hart is de fundamentele opdracht voor iedereen. Soms kunnen kleine gebaren zoals een glimlach, een gebaar van vriendschap, een luisterend oor veelbetekenend zijn. Dat ligt in ieders bereik. Het betreft een andere houding waar we dagelijks aan kunnen werken. Vrede is niet het einde van de oorlog maar is de dageraad van een nieuwe wereld, een wereld waarin we ons realiseren hoe verschillend we zijn, maar toch intens met elkaar verbonden. Mogen wij op die manier in staat zijn aan onze vrede te bouwen in onze eigen wereld om ons heen.
Zalig Nieuwjaar!