Verkondiging 31 december 2023, Feest van de heilige Familie

Lezingen

Jezus Sirach 3, 2-6.12-14
Psalm 128
Kolosse 3, 12-21
Lucas 2, 22-40

Woord van welkom
Op deze laatste dag van het jaar maken we een balans op van ons leven. Wat heeft dit jaar ons gebracht? Wat heeft het ons afgenomen? Wat hebben we voor een ander kunnen doen en wat is er misgegaan? De mensheid als familie heeft diepe crises meegemaakt, die nog lang niet overwonnen zijn. Het feest van de heilige Familie herinnert ons aan de mogelijkheid om in vertrouwen met elkaar te leven. Al lukt dat op macro niveau niet, laten we op ons eigen microniveau die manier van leven kiezen. Daartoe leven we met onze dierbaren, daartoe leven we als kerkgemeenschap met elkaar. Laten we met vertrouwen blijven bouwen aan de geloofsgemeenschap die we met elkaar zijn. Dat mag een hoopvol teken van vertrouwen zijn voor de wereld.

Homilie
Broeders en zusters, vrienden van de Heer,
De twee oude profeten die in de tempel zijn, herkennen in het kind dat binnen gedragen wordt door zijn ouders, het Kind van de belofte. Simeon en Anna kennen hun bronnen, hun tradities. Ze hebben de Schriften gelezen en nu zien zij dat de oude belofte realiteit wordt. Vandaag vieren we het feest van de heilige Familie, traditioneel op de zondag na Kerstmis. Dat zijn niet allen Jozef, Maria en het Kind, maar wij allen horen tot die familie. Zo zijn we geroepen om ook voorbeeld te zijn voor de hele mensheid die als familie kan leven met elkaar. Bij deze feestdag die nu op oudjaar valt, wil ik met u nadenken over de boodschap van de paus bij gelegenheid van Nieuwjaarsdag, de Dag voor de vrede, 1 januari. Ieder jaar publiceert de paus zijn boodschap, die ik traditiegetrouw rond Nieuwjaar toelicht.

In zijn boodschap voor dit jaar, deelt Paus Franciscus zijn gedachten rond artificial intelligence, kunstmatige intelligentie. Ook hier ligt een grote uitdaging voor de mensheid om op de juiste manier met onze kennis om te gaan. De basis is dat God de mens heeft geschapen als intelligent wezen, met de mogelijkheid zich te ontplooien en kennis op te doen. De mens heeft van God het talent gekregen om de wereld door technologie en kennis vooruit te helpen. De christelijke traditie is niet wantrouwend naar technologische ontdekkingen en vooruitgang. Wel is een morele basis nodig: de vraag of een bepaalde ontwikkeling wenselijk is en moreel te verantwoorden dient altijd gesteld te worden.

De term kunstmatige intelligentie verwijst naar de vele mogelijkheden om kennis te stroomlijnen en in de veelheid van informatie die op ons af komt, een selectie te kunnen maken. Zo krijgen we op internet vooral die informatie te zien die ons interesseert. Op basis van ons zoekgedrag krijgen we dingen voorgeschoteld die bij ons passen. De paus pleit hier voor de vrijheid om keuzes te maken en die keuzes niet van technologie te laten afhangen. De vrijheid van de mens staat hier op het spel. Het onderscheid tussen de echte werkelijkheid en de digitale werkelijkheid moeten we in het oog houden: wie achter het beeldscherm zit, dient te beseffen dat die werkelijkheid niet de echte is, maar een selectie, een bepaalde, vaak eenzijdige blik. Zoals we altijd kritisch moeten zijn inzake onze eigen meningen en vooronderstellingen, dienen we die kritische houding ook op het web te bewaren. Wezenlijk daarbij is dat we onze bronnen goed onderzoeken: welke bronnen hebben we? Laten we alternatieve bronnen zoeken. Anders lopen we het risico dat we slechts anderen napraten zonder zelf kritisch te zijn. Onze vrijheid en onze verantwoordelijkheid staan hier op het spel.

Moderne technologieën kunnen de mensheid vooruit helpen. Dat kan in de sfeer van het werk waarbij taken de mens uit handen genomen worden door automatisering, digitalisering en robotisering. De vraag blijft voortdurend: wie heeft er profijt van? Gaan de winsten naar hen die al rijkdom verzameld hebben? Heeft de gewone werknemer er ook voordeel van? Vergroot deze technologie niet de kloof tussen arm en rijk? De paus ziet natuurlijk ook dat er ontzaglijk veel geld wordt verdiend aan de digitale technologie. De morele vraag van het katholiek sociaal denken die hier gesteld moet worden, is op welke manier winst ten nutte komt van de samenleving als geheel.

De pauselijke boodschap van de Dag van Vrede, Nieuwjaarsdag 1 januari, gaat verder in op het gebruik van kunstmatige intelligentie in de wereld van oorlogsvoering. Technologische ontwikkelingen in de wapenindustrie maken oorlogen steeds meer tot een technologische aangelegenheid, waarbij de verschrikkingen van de oorlogsdwaasheid verder van mensen af komen te staan. Men voert oorlog van een afstand terwijl de impact enorm groot is. Omdat de leiders van de oorlog dit minder aan den lijve ervaren, lijkt oorlog een abstracte aangelegenheid te worden, maar voor de slachtoffers is dat allerminst zo.

De paus pleit tenslotte voor internationale verantwoordelijkheid om de juiste morele kaders te scheppen die door internationale verdragen en wetgeving bepaald worden. Zo wordt aan ontwikkelingen richting gegeven om ervoor te waken dat de menselijke vrijheid en waardigheid niet in het geding komen. De uitdagingen in de samenleving zijn groot en als christenen hebben we de opdracht om onze stem te laten horen. Moge het ons gegeven zijn om ook in het komende jaar deze opdracht waar te maken en te bouwen aan een menswaardige wereld. Amen

https://www.vatican.va/content/francesco/en/messages/peace/documents/20231208-messaggio-57giornatamondiale-pace2024.html