Verkondiging 24 december 2023, Hoogfeest van Kerstmis - Nachtmis

Lezingen
Jesaja 9, 1-3.5-6
Titus 2, 11-14
Lucas 2, 1-14

Welkom u allen,
Welkom deze bijzondere nacht. Vanuit de duistere wereld bent u gekomen op zoek naar het licht. Op uw netvlies staan ongetwijfeld beelden van een ontredderde wereld en zorgen over de toekomst, ook van onze eigen samenleving.

Precies 800 jaar geleden, maakte Sint Franciscus in 1223 de eerste kerststal. Hij bracht het verhaal van de geboorte van Jezus dicht bij de mensen. De mensen kregen het gevoel dat Jezus te midden van henzelf was geboren. Sindsdien is de kerststal niet meer weg te denken uit onze huizen.

Ik heb deze week een nieuwe Kerststal gezien. In de Lutherse kerk van de stad Bethlehem is het Kind Jezus neergelegd tussen de puinhopen en de brokstukken van kapotte huizen. In de kerk is als het ware zichtbaar gemaakt dat als Jezus nu werd geboren, hij tussen de puinhopen te vinden zou zijn van kapot geschoten steden en huizen. Het beeld is de wereld rondgegaan.

De kerstnacht herinnert ons aan de boodschap dat God de wereld heeft geschapen als een wereld van vrede. God heeft de mens geschapen met de keuze om vrede te bouwen, of scherper gezegd vrede te scheppen. De mens als beeld van God heeft de mogelijkheid om in de wereld vrede te scheppen. Maar we kijken naar de wereld en zien dat dat de mens eerder machteloos lijkt. We verstaan elkaar niet meer en we struikelen over de puinhopen van menselijke relaties, verbroken bondgenootschappen en verloren vertrouwen.

Juist daarom is het goed, ja zelfs noodzakelijk Kerstmis te vieren. Om onszelf weer te herinneren dat we iedere mogelijkheid om mensen weer tot elkaar te brengen moeten aangrijpen, dat we geen gelegenheid om licht te ontsteken voorbij moeten laten gaan. We bidden dat de hoop ons hart niet zal verlaten.

Het verhaal van Lucas vertelt straks dat Jezus tussen dieren en herders ter wereld komt. De herders hebben de hoop nooit opgegeven: zij horen engelen zingen en beseffen dat dit een boodschap voor hen is. Wij gaan in hun voetsporen en horen deze nacht ook engelen zingen die ons vertellen dat we de hoop niet moeten opgeven en blijven bouwen aan de wereld die God ons heeft toevertrouwd. In de geest van die hoopvolle herders vieren we deze nacht met elkaar. Ik wens u een gezegende nacht van engelen en herders rondom het Kerstkind.

Homilie
Broeders en zusters, goede vrienden,
Muren geven veiligheid. U kent vast wel oude afbeeldingen van Middeleeuwse steden die zich met muren omgeven om veilig te zijn voor aanvallers. Binnen de stad wordt een veilige wereld gemaakt. De mensen hebben het goed met elkaar. Ze kennen elkaar en hebben de taken verdeeld zodat iedereen een bijdrage kan leveren aan de stad. De stad komt tot bloei en de mensen zijn trots op de stad. De mensen spreken dezelfde taal en voelen zich verwant met elkaar. Ze zijn als één familie. De wereld buiten de muren is ver weg en men heeft die eigenlijk ook niet nodig. Er zijn soms mensen die wel door de stadspoort naar buiten gaan om te reizen of handel te drijven. Maar de meesten blijven liever thuis in de veilige stad waar de wereld overzichtelijk is. Het gevaar is dat zij de wereld buiten de muren als vijandig gaan beschouwen. De inwoners kennen de mensen daar niet. Ze verdelen de wereld in een veilige binnenwereld en een onveilige, bedreigende buitenwereld. Die wereld kennen ze niet en ze willen die ook liever niet leren kennen. De mensen van die buitenwereld zullen de stad vast niet goed gezind zijn, denken de inwoners van de stad. De mensen die buíten de muren leven, kijken op hun beurt op hun eigen manier naar de stad. Ze horen mooie verhalen over de stad en vragen zich af wat er te vinden is achter die muren. Of deze berichten kloppen, weten ze niet. Het is een wereld waar zij geen toegang hebben. Zij voelen zich buitengesloten. Die muren hebben voor hen een nare boodschap. Die muren zeggen hun: wij in de stad, wij willen jou niet zien, we willen jou niet horen, we willen je niet.

Enkele jaren geleden heb ik in Bethlehem een nieuwe kerststal gekocht. Het is een kleine kerststal van olijfhout die je nergens anders kunt kopen dan daar. We zien de heilige familie met het pasgeboren Kind. Aan de achterkant zien we drie wijzen met hun kameel. Tussen die twee taferelen staat echter een hoge muur met een wachttoren. Om de heilige familie te bereiken moeten de wijzen een weg zien te vinden door de muur heen. Gelukkig is er een schuifdeur die open kan.

Aan de ene kant van de muur ligt het Jeruzalem van Herodes, de stad van de koninklijke macht. De wijzen zijn bij hem op bezoek geweest, maar hebben niemand gevonden die op een vredevorst lijkt. Aan de andere kant ligt Bethlehem, de stad van David. Het is de stad die letterlijk heet: stad van Brood. Daar worden mensen gevoed. Gods liefde is hun voedsel. Daar wordt het Brood des Levens geboren. De herders en de wijzen weten dat nog niet, maar later zullen de christenen de link leggen tussen de naam van deze stad en de titel van het Kind, Brood des levens.

De muur in de kerststal houdt de mensen gescheiden. De kenners herkennen deze muur. Het is de zogenaamde veiligheidsmuur die tussen Israël en de Palestijnse gebieden is opgetrokken vanaf 2002 om aanslagen te voorkomen. Muren en hekken scheiden twee volkeren van elkaar. De muur is effectief: minder gewelddadige aanslagen hebben Israël sinds die tijd geteisterd.

Desalniettemin heeft de oorlog die op 7 oktober is losgebarsten, duidelijk gemaakt dat die veiligheid steeds een illusie en een schijnveiligheid is geweest. Achter de muur en achter de hekken tierden frustratie en boosheid welig, groeide haat en organiseerden zich dodelijke krachten die nog steeds niet zijn uitgewerkt. Het is een harde leerschool voor de mensheid die opnieuw de harde les leert dat muren nooit een oplossing zijn. Dat kan ook in ons eigen leven spelen. We kunnen muren tussen elkaar optrekken. Daar zijn soms heel goede redenen voor en het kan heel begrijpelijk zijn dat mensen elkaar niet meer willen zien of spreken. Mensen kunnen beschadigd raken door elkaar. Dan trekken we ons terug achter een muur van teleurstelling en boosheid, om niet verder gekwetst te worden. Maar genezing vinden we er niet. We leven in een samenleving waar mensen uitermate kritisch zijn op elkaar. Mensen die fouten gemaakt hebben, worden weggezet achter een muur. Dat is soms een rechtvaardige straf, maar eerlijk gezegd wordt er niet altijd een zorgvuldig oordeel geveld. Dan praten mensen elkaar na en roepen wat anderen beweren. Dan worden de muren hoger en dikker en worden mensen vreemden van elkaar. Is er een uitweg uit de wirwar van muren die we tussen elkaar optrekken?

Het Kerstkind dat nu geboren is, heeft zijn leven gewijd aan het afbreken van muren. Af vanaf zijn geboorte brengt hij mensen bijeen. Zonder één woord te zeggen heeft Hij herders verzameld. Zijn leven begon tussen mensen die niet meegeteld werden, die buiten alle muren leefden. Het Kind heeft ons hier samen gebracht, ieder van ons met de eigen verhalen, verhalen van vreugde en verdriet. Ieder met de ervaring van muren in ons leven en onze wereld. We willen hier even achter de muur kijken en het licht zien dat God daar in de ogen van dat Kind en zijn Moeder heeft ontstoken. Kan dat licht ons leven verlichten? Herkennen we in de ogen van dit Kind het licht dat ook bij ons is ontstoken? Het herinnert ons dat aan ons vermogen, ook van dat licht te leven en dat licht te laten stralen. Wees moedig! Wees een mens van Licht! Wees een mens van geloof, dat dit Kind de weg wijst van een nieuwe wereld. Verlies de hoop op die nieuwe wereld niet. Houd je vast aan dit licht. Houd je vast aan elkaar. Vandaag en morgen, tot in het nieuwe jaar. Als wij met elkaar de hoop niet verliezen, zal een nieuwe toekomst dagen. Voor de christenen in Gaza, voor alle mensen van goede wil in Gaza en het Heilig Land, de mensen van goede wil die er zijn in Rusland en Oekraïne, in Zuid Soedan, in Suriname. En ga maar door. Op talloze plekken wordt ondanks alles het feest gevierd van het Kerstkind dat licht en hoop brengt. Dat is al een groot teken van hoop. Laten wij dat geloof, die hoop en die liefde vasthouden en doorgeven.

In die zin wens ik u: Zalig Kerstmis !