Verkondiging 30 oktober 2022, eenendertigste zondag door het jaar

Lezingen
Wijsheid 11, 23-2, 2
Psalm 145
2 Thessalonicenzen 1, 11-2, 2
Lucas 19, 1-10

Welkom
Welkom op deze dag waarop we mogen vieren dat de wijsheid van God als een bron voor ons open gaat. We komen samen om te luisteren, om gevoed te worden. We doen dat als geloofsgemeenschap hier verzameld. We kijken naar elkaar als we binnenkomen, als we elkaar begroeten, als we elkaar de vredewens geven. We mogen veilig zijn bij elkaar omdat we hier in Gods aanwezigheid verkeren. Hij heeft ons als broeders en zusters gemaakt. De wereld is onrustig en onveilig, Wij weten dat de mensheid tot een andere weg geroepen is. Dat is de weg van vrede. Moge dit uur van vrede en vriendschap ons versterken en bemoedigen om die vrede in ons leven te bewaren en vast te houden en zelfs uit te dragen.

Homilie
Broeders en zusters, vrienden van de Heer,
We lijken in onze tijd geobsedeerd door succesvolle mensen. We lezen er graag over en de sociale media staan er vol mee. De bekende Nederlanders boksen tegen elkaar op met aantallen volgers. Soms zijn er serieuze interviews die achtergronden en verklaringen geven van hun succesvolle carrière. Maar ook verschijnen er kritischer artikelen die vragen stellen bij het hoe en waarom van hun succes en hun populariteit. Veel mensen smullen van meer roddelachtige verhalen over relaties, vooral als die spaak lopen, over financiële achtergronden en met name als schandalen zijn. Er zijn bekende mensen die door de mand vallen door gedrag dat niet in de haak is, maar soms zijn er beschuldigingen die mensen beschadigen en levens vernietigen zonder dat de juistheid van aantijgingen voldoende is aangetoond. De kranten en de sociale media staan er vol mee. Of deze aandacht ons zelf verder helpt in onze keuzes en onze groei als mens, is maar de vraag. Het leidt ons eerder af van onze eigen levenskeuzes.

Zacheüs kan ook beschouwd worden als een lokale beroemdheid in Jericho. Beroemd en berucht. Hij is een succesvolle ambtenaar. Hij is rijk en heeft zijn schaapjes op het droge. Maar er leeft een onrust in zijn hart. Als Jezus de stad binnenkomt, wil Zacheüs hem zien. Maar hij wil niet gezien worden. Want wat gebeurt er als mensen hem zien? De reactie van de mensen is duidelijk negatief gekleurd. Zijn reputatie is niet best. Voor Jezus blijft dit verloren schaap van Israël ondanks zijn zonden toch een kind van Abraham. De evangelist Lucas is duidelijk over de bronnen van Zacheüs' rijkdom: uitpersing en manipulatie zijn de methoden van deze tollenaar. Misschien is hij ooit met goede bedoelingen zijn werk begonnen, maar toen de oorlogssituatie hem nieuwe mogelijkheden bood, kon hij het niet laten om ervan te profiteren. We zien het ook in onze tijd. Mensen hebben goede bedoelingen, maar als de gelegenheid zich voordoet om zelf te profiteren van de ruimte die geboden wordt, kunnen ze het niet nalaten om die mogelijkheden te gebruiken; gebruik wordt dan snel misbruik. Wie past een zuivere morele maatstaf toe? Mensen zijn meesters om de situatie in hun eigen voordeel uit te leggen. We kunnen opkijken naar mensen die machtig zijn in politiek, bedrijfsleven, in het amusement of sport, maar kijken we ook naar de diepere binnenkant van deze mensen? Die kunnen we niet altijd overzien. Voorzichtigheid is geboden. Een oordeel kunnen we beter aan God overlaten.

De boodschap van de eerste lezing is dat Gods liefde alomvattend is. Niets en niemand van Gods schepping valt daarbuiten. Sterker nog: niets en niemand kan overleven als er niet ergens een relatie is met God als de bron van leven. Daarmee hangt ook samen wat leven eigenlijk inhoudt. Zacheüs heeft waarschijnlijk een prachtig huis en voert een overdadig huishouden. Maar of hij weet wat leven is, is de vraag. Om echt te leven in de Bijbelse zin van het Woord, is meer nodig dan op je eigen eiland van geluk en overvloed te verkeren. De sleutel zit in het gezien worden. De tollenaar heeft zichzelf verborgen. Hij zit weggestoken achter het gebladerte van de wilde vijgenboom, de boom van de schaamte. Hij heeft zijn eigen innerlijk voor zichzelf verborgen. Zoals de eerste mens zich voor God verborgen hield in het gebladerte van de tuin van Eden, zo kunnen mensen zichzelf wegstoppen in hun veiligheid, hun overvloed, hun reputatie, hun aanzien en gezag. Hoe mooi dat ook allemaal is: het is buitenkant, een buitenkant die verhult en verbergt.

Jezus ziet Zacheüs zoals hij is. Jezus kijkt met de ogen van zijn Vader, van God die de scheppende bron is van al wat leeft. Zacheüs beseft dat die blik een kans geeft op nieuw leven. Deze blik is als het ware een doop in Gods vergevende en levenwekkende aanwezigheid. Hoe kijken wij naar elkaar in onze geloofsgemeenschap? Kijken we met dezelfde blik als we naar bekende Nederlanders kijken: met een mening en zelfs een oordeel? Of kijken we met ogen van vergeving en ogen van aanvaarding? Jezus kijkt ons aan met de blik van zijn Vader. We mogen diezelfde blik ontmoeten als we de Schrift beluisteren en als we het Sacrament ontvangen. Straks ontvangen we de communie en worden we aangesproken op wat wij zijn: Lichaam van Christus. Ik kijk u daarbij aan; ik hoop dat u mij ook aankijkt. Daarin schuilt iets van de blik van Jezus. Ook in uw blik naar mij! We worden allen aangekeken door God die hier aanwezig is. Hij vergeeft en geeft leven. Mogen wij deze kracht ten leven ook delen met de mensen om ons heen. Amen.