Verkondiging 25 augustus 2024, eenentwintigste zondag door het jaar

Lezingen
Jozua 24, 1-2a.15-17.18b
Psalm 34
Efeze 5, 21-32
Johannes 6, 60-69

Woord van welkom
Van harte welkom. Het gesprek van Jezus met zijn leerlingen over het Brood des Levens loopt uit tot een scherpe vraag aan de leerlingen die op dat moment naar Hem luisteren: wil je nog steeds mijn leerling zijn? Jezus sluit geen compromissen, maar vraagt van de leerlingen dat zij met Hem de weg tot het einde gaan. Veel leerlingen verlaten Hem. De toespraak over het Brood des Levens is blijkbaar niet een van de meest succesvolle van zijn toespraken, naar onze menselijke maatstaven dan wel te verstaan: veel leerlingen verlaten Hem. De twaalf apostelen onder leiding van Petrus spreken hun loyaliteit uit, niet wetende tot hoe ver dat zal gaan: namelijk tot onder het kruis op Golgotha.

Ook ons hier wordt gevraagd of we Jezus’ leerlingen zijn en of wij de wereld kunnen wijzen op de ware bronnen van leven. De wereld blijft altijd op zoek naar die bronnen en wij kunnen naar die bronnen wijzen en ze openen voor mensen die op zoek zijn. Kunnen wij inderdaad wegwijzers zijn naar het levende Brood van de eucharistie als bron van liefde van God die voor alle mensen bestemd is? Laten we in deze eucharistie opnieuw uitspreken dat we volgelingen van Jezus zijn, van Hem die het levende Brood van God in de wereld heeft gebracht en laten we dat Brood dan ook met een open hart ontvangen.

Homilie
Broeders en zusters, vrienden van de Heer,
De vrijheid om te kiezen en deel te nemen aan verkiezingen is in onze Westerse landen een hoogtepunt en een krachtig symbool van ons bestaan als burger in de samenleving: we zijn vrij om te stemmen op wie we willen. In perioden van verkiezingen proberen partijen en politici zoveel mogelijk stemmen te verzamelen en proberen zij zo populair mogelijk te zijn. Die populariteit wordt voortdurend gemeten. Vandaag krijgen de leerlingen van Jezus een vrije keuze geboden: willen jullie blijven of willen jullie weggaan? Keuzes maken hoort bij geloven en dat betekent dat God het risico neemt dat mensen kiezen om zonder Hem de weg te gaan in hun leven. Dat begint al bij de eerste ontmoeting tussen God en mensen in het aardse paradijs die op verwijdering uitloopt. Steeds komt de uitnodiging tot die keuze terug in de Bijbel. Van Israël wordt vandaag in de eerste lezing ook een keuze gevraagd: het beloofde land is ingenomen. Het is als een geschenk aanvaard. Aan de lange zoektocht door de woestijn onder leiding van Mozes is een eind gekomen. Onderweg werd het volk gevoed door het manna, het brood uit de hemel. Aan dat brood is nu een einde gekomen: het land zelf zal nu voor het voedsel zorgen. Nu komt het erop aan dat land in te richten en op te bouwen. Het volk klinkt vandaag heel dapper en belooft de Heer te blijven dienen. We weten uit de geschiedenis van Israël hoe kwetsbaar deze belofte is: telkens wordt deze gebroken en moet vernieuwd worden. Het blijkt anderzijds ook hoe trouw God is en hoe Hij steeds weer de kans te biedt om de gebroken belofte te herstellen en te vernieuwen.

In zijn lange rede over het levende Brood verwijst Jezus naar dat manna. Zoals het manna het volk gevoed heeft in de woestijn, zal het manna dat Jezus geeft, het volk voeden. Maar Jezus gaat een stap verder. Terwijl het manna een tijdelijke oplossing was en voedsel voor onderweg in de woestijn, biedt Jezus in zijn Levende Brood een blijvende bron van leven, niet alleen voor dit leven, maar uiteindelijk over de grens van de dood heen. Het is bron van eeuwig, oneindig leven. Ofwel goddelijk leven, een echt, volledig leven. De reikwijdte van de mens gaat vaak niet verder dan zijn eigen dagelijkse bestaan. De mens zoekt oplossingen voor geluk en vrede, maar het zicht blijft vaak beperkt tot zijn/haar eigen wereld. Om het in de woorden van het evangelie volgens Johannes te zeggen: de mens blijft steken op het niveau van het ‘vlees’. Maar dat is van geen nut, zegt Jezus. In het evangelie volgens Johannes wordt de tegenstelling tussen vlees en geest vaak scherp uitgewerkt. Het ware leven is weggelegd voor de mens die leeft vanuit de geest. De mens die niet verder kijkt dan het vlees, het materiële, weet niet wat leven werkelijk betekent.

Toch moeten we dit genuanceerd en evenwichtig lezen. Jezus zegt vandaag: het vlees is van geen nut. De christelijke traditie heeft dit nooit in alle scherpte overgenomen, maar heeft het in een breder licht geplaatst. Johannes zegt immers ook aan het begin van zijn Evangelie dat God mens is geworden en Gods woord onder ons is komen wonen. Blijkbaar kan onze werkelijkheid, onze wereld, ons materieel bestaan wel degelijk vervuld zijn van Gods Geest en van Gods aanwezigheid. Jezus zegt dus dat de menselijke weg een weg is waarbij het vlees, het materiële en aardse bestaan van de mens zich kan laten leiden en vervullen door de Geest. Wanneer de mens zich verstaat als geestelijk wezen en een door de Geest vervulde ziel, is het goddelijke leven al bij de mens uitgezaaid. De mens hoeft dus het materiële leven niet volledig af te wijzen, maar dient het te laten vervullen van de Geest van God. Als wij dus als leerlingen Petrus nazeggen: “Gij hebt woorden van eeuwig leven, tot wie zouden wij anders gaan”, ontvangen wij al dat leven. Dan zijn wij aan God gehecht. Het fundament van geloven is uit vrije wil kiezen voor het leven verbonden met God. Dat zijn geen democratische verkiezingen, maar het is wel een keuze voor een leven in relatie met God. Moge het ons gegeven zijn om ook vandaag in het ontvangen van de eucharistie, te ervaren dat we in onze keuze voor God, onze keuze om leerling van Jezus Christus te blijven, het leven van God zelf ontvangen. Amen

Verkondiging 18 augustus 2024, twintigste zondag door het jaar

Lezingen
Spreuken 9, 1-6
Psalm 34
Efeze 5, 15-20
Johannes 6, 51-58

Woord van welkom
Van harte welkom. De kerk is geopend, de lichten zijn ontstoken, de tafel is gereed gemaakt: de praktische zaken zijn geregeld voor de eucharistie van vandaag. De koster heeft zijn best gedaan. Om hier te komen heeft u zelf ook praktische zaken moeten regelen: de juiste kleding, wandelen of fietsen of toch met de auto om op tijd te zijn. De juiste kleren aan en natuurlijk geld voor de collecte. Die praktische voorbereiding geeft ruimte voor een andere voorbereiding: de openheid om de uitnodiging van God Zelf te verstaan. We weten dat we welkom zijn bij de Heer, maar voelen we ons echt uitgenodigd? Als we werkelijk de Liefde van Jezus kennen, voelen we ons misschien klein en bescheiden: mogen we wel beroep doen op die onmetelijke liefde? Mogen we daar wel op rekenen? Ik denk aan het woord dat we bij de communie uitspreken: Heer, ik ben niet waardig. We mogen hier Gods antwoord op die vraag verstaan: Jazeker! Wie oprecht die vraag stelt en zich openstelt voor Gods liefde zal die overvloedig ontvangen. Breng je zorgen en twijfels hier bij God en besef dat Hij zich over je ontfermt en je zegent.

Homilie
Broeders en zusters, vrienden van de Heer,
Het onderscheid tussen dood en leven is misschien wel de scherpste tegenstelling die wij in ons bestaan kunnen ervaren. Er is geen grens die zo scherp is als die van het sterven. Het is een grens die we allen ervaren en een mysterieuze vraag voor ons allemaal waar we zelf ooit voor komen te staan. Maar voordat het zover is moeten we dit vaak meemaken in het afscheid nemen van dierbaren die ons voorgaan. Bij ieder overlijden is er een uniek mens die uit de tijd gaat, die ons verlaten heeft en nooit meer zal terugkeren. Telkens weer roept dit vragen op, omdat dit sterven niet altijd op een moment komt, dat we zelf gekozen zouden hebben. Deze grens overvalt ons en doet pijn en roept soms verzet op. Zeker wanneer we beelden zien van de doden ten gevolge van oorlog en geweld, ten gevolge van menselijke wreedheid of misdrijven. Als we onze God een God van leven noemen, hoe moeten we die realiteit van de eindigheid van de mens dan verstaan? Ik heb de afgelopen dagen op NPO 2doc gekeken naar de serie Corridors of Power over de manier waarop de VS gereageerd hebben op internationale crises. Voorbeelden van genocide, chemische wapens en dictatoriale machthebbers werden getoond die ongelooflijk veel leed hebben toegebracht aan mensen. Hoe kan bij zoveel kwaad effectief ingegrepen worden? Dramatische dilemma’s die niet altijd goed werden opgepakt.

Het evangelie leert ons dat de grens tussen dood en leven ergens anders ligt dan wij zelf geneigd zijn te denken. Voor ons is het lichamelijke, fysieke bestaan het meest tastbare en zichtbare. Leven en dood hangen van ons lichamelijke bestaan af. We doen er dan ook alles aan om dit goed te verzorgen: onze lichamelijke conditie, onze fysieke gesteldheid en ons uiterlijk. Soms gaat dat wel heel erg ver en nemen mensen risico’s om medische ingrepen te ondergaan, beïnvloed door populaire influencers. De kritische vraag naar wat we nu echt nodig hebben om gelukkig te zijn, wordt vaak niet gesteld. We zien daar regelmatig akelige gevolgen van met soms dodelijke afloop. Zo onschuldig is het dus allemaal niet. Een meer kritische houding ten aanzien van wat zogenaamde populaire influencers anderen voorhouden, is nodig.

We mogen in onze scheppingstheologie God dankbaar zijn voor ons fysieke bestaan. Dat is zeker. God zag dat de schepping goed was. Toen wij zelf ter wereld kwamen, heeft God ook gezegd dat het goed was. Goed betekent niet dat we af zijn, maar God heeft ons de talenten en mogelijkheden gegeven om dit goede als een licht op de kandelaar te plaatsen zodat dit goede vruchten draagt, voor onszelf, de mensen om ons heen en de wereld.

Wie wel goed is, maar niet af, dient zich op een doel te richten. Wat is de richting waarin de mens zich dient te begeven? Er dienen zich in onze tijd tal van influencers aan die ons richtingen wijzen. Verleidelijke richtingen, dat zeker. We willen gelukkig zijn, een beetje welvaart, gezond blijven, genieten van het leven en anderen helpen ook van het leven te genieten. Maar wat is wijsheid? En dan is er meer nodig dan alleen ons fysieke welbevinden of onze lichamelijke schoonheid. De mens dient een andere laag in het bestaan aan te boren. Daar gaan de woorden van Jezus over wanneer hij zegt: “Mijn vlees is echt voedsel en mijn bloed is echte drank.” Hij bedoelt dan niet zijn fysieke bestaan, maar zijn hele bestaan dat vervuld is van de levenwekkende Geest van God. Hij is immers de Zoon van God, in onze wereld de zichtbare en tastbare gestalte van Gods barmhartigheid. Wie zich laat voeden door dit Brood van de eucharistie, ontvangt Gods Geest ten leven. Die mens is als het ware al over de grens van de dood heen en ontvangt een onderpand voor het eeuwige leven, niets meer en niets minder.

De apostel Paulus schetst het dilemma van de christen: “de tijden zijn slecht”, zegt hij. Hij beseft heel goed dat de christen leeft in een wereld die ons niet zal helpen om het oneindige, ware leven te vinden. Integendeel, Paulus herinnert de christen aan een andere weg, namelijk de weg die naar de kerkgemeenschap leidt, de plek waar het geheim van het leven gekoesterd en gevierd worden in de eucharistische herinnering aan Jezus. Doet dit tot mijn gedachtenis. Ontvangt van zijn leven en voedt daarmee het licht dat God bij je heeft ontstoken. Dan kunnen we de woorden van de Wijsheid herhalen die anderen uitnodigen ook van dit leven te ontvangen. Kunnen wij uitdelers van het leven zijn? We hebben veel te bieden aan de wereld, maar we zijn ons daar niet altijd van bewust. De wijsheid van God spoort ons aan om het ware leven dat we hier ontvangen te delen met de mensen om ons heen. Amen